Roberto Laxe
A loita dos traballadores e as traballadoras de Alcoa e Vestas puxo no centro da discusión, de face a buscar unha solución á ameaza sobre os postos de traballo, cal pode ser a perspectiva que garanta un futuro á poboación de toda a comarca.
É unha discusión que, aínda xurdindo nunha comarca aparentemente afastada de todo, é central fronte á reconversión industrial que baixo o rótulo de “loita contra o cambio climático”, vaise a levar a cabo en todo o mundo, e para o que contan xa con promesas de financiamento: 140 mil millóns de euros da Unión Europea.
Vaiamos por partes
1º.- Por que a venda non é solución?
A contestación a esta pregunta sería moi fácil se o mundo non levase 40 anos sendo bombardeada co mantra, “o socialismo fracasou, viva o capitalismo”; por iso hai que comezar case co ABC do funcionamento do sistema capitalista.
A resposta é máis que obvia, o sistema dominado polo capital só ten unha lóxica, acumular capital, que en termos sociais tradúcese en que os ricos propietarios dese capital son cada vez máis ricos e aumentan as desigualdades. Isto faise patente cando se analizan os datos destes anos nos que a liberalización dos mercados, incluído o laboral, a finacierización da economía e as burbullas especulativas de todo tipo enriqueceron a uns miles de multimillonarios, de maneira insultante para o conxunto da poboación.
Pero vaiamos aos conflitos que se están dando, e aos que virán froito desa “reconversión industrial”. Por que vender unha empresa a outro capitalista non é a solución?
O primeiro argumento é o xa dado e del derívanse os mecanismos de funcionamento do capital. Cando un capitalista pon en marcha unha empresa nunca sabe se o que vai producir vai ser rendible ou non, se vai ter éxito ou non; vai ser “a man escura do mercado” a que decida o resultado do seu “empreendimento”.
Un capitalista en por si non é outra cousa que unha idea e un capital; o demais, o traballo produtivo, pono persoas ás que implica na súa aventura emprendedora. De onde veña o capital para polo en marcha é indiferente, pode ser por herdanza, por préstamos bancarios ou por un delito (non sería o primeiro caso en que a pirataría, o comercio ilegal de escravos ou o narcotráfico están detrás de grandes investimentos), a cuestión é que alguén ten un capital e unha idea.
Pero o pensamento sen acción é estéril, entón, esa persoa/s pasa á acción e co capital compra medios (naves, maquinaria, etc.) e contrata traballadores para mover esas máquinas, elas soas aínda son inertes. Aínda que o nivel de desenvolvemento do capitalismo conseguiu que moitas desas máquinas sexan movidas por un só ser humano a través da informatización, segue sendo traballo dese ser humano programándoas os que fan que esas máquinas actúen.
Unha vez en marcha todo o aparello, é dicir, a empresa, o produto sae ao mercado para cubrir o que chaman “nichos de mercado”, e que non son outra cousa que as necesidades do ser humano, sexan biolóxicas (vivenda, alimentación, vestido) ou virtuais (lecer, cultura, así sexa “cultura lixo”, etc.).
Inexorablemente, empuxado polas leis do mercado e a acumulación de capital, o capitalista busca sempre aumentar os beneficios que lle permitan competir nese mercado da maneira máis rendible aumentando a produtividade da empresa, mellorándoa tecnicamente que adoita redundar en despedimentos, ou empeorando as condicións de traballo (salarios, xornada, etc.) que tamén redunda en que os traballadores e traballadoras perden. A lema do capital é “camiña ou rebenta”.
Non é un problema ético nin moral, é unha forza obxectiva, o mercado que, se non se adecúa a el e ás súas condicións, o capitalista vese abocado á quebra e o peche, porque non é capaz de competir. E no mercado rexe a lei da selva, só sobrevive o máis forte, o máis hábil e astuto convertendo aos seres humanos en “lobos para os demais seres humanos”, como dixese Hobbes.
Se se dá esta variante, a aventura do “emprendedor” termina en que os seus “colaboradores”
Por iso, a venda dunha empresa a outra diferente non é unha solución, senón, no mellor dos casos, “pan para hoxe, pero fame para mañá”, porque non está escrito en ningún lado que a nova propietaria non faga exactamente o mesmo que a vendedora dentro de 5, 10 ou 20 anos; ademais, non hai ningunha garantía de que esa “man escura do mercado” non afunda ao comprador e vaia ao peche. No peor dos casos, e non sería a primeira vez, é que esa empresa sexa vendida a empresas liquidadoras, como sucedeu con Alcoa Coruña e Avilés con Parter e Risco.
2º.- A intervención, unha solución a medias.
Ao comezo do conflito en Alcoa San Cibrao víronse pancartas levantadas por traballadores que puñan claramente, “nacionalización”; a partir dun momento dado esa consigna foi substituída desde as cúpulas sindicais por outra que é máis ambigua; “intervención”.
Está claro que é sutil a diferenza entre “nacionalización” e “intervención”; nos dous casos esíxese que o estado “entre” na empresa en crise para evitar a súa quebra e peche, pero fronte á claridade da proposta de “nacionalización” que é que o estado se faga cargo da propiedade da empresa, a de “intervención” só supón a súa entrada no accionariado.
Este é o exemplo da ENEL italiana (a eléctrica propietaria de Endesa, da que extrae pingues beneficios, por certo), onde o estado ten o 24% das accións, ou da EDF francesa, onde é maioritario. En ambos os casos o estado, a través da súa intervención, comparte consello de administración con bancos e empresarios privados; o que lle converte nun “capitalista colectivo”, de tal sorte que non modifica para nada o carácter privado da empresa, só introduce un certo control público nunha empresa privada.
O mesmo sucede coa coxestión sindical en moitas das grandes empresas alemás e do norte de Europa, ou a incorporación de ONGs no accionariado de multinacionais como Inditex. Non cambia o seu contido fundamental, capitalista dependente da “man escura do mercado” quen determinará o seu papel como explotadora da man de obra e de saqueo das riquezas doutras nacións (repito, o caso de Endesa no Estado Español e a Enel Italiana); só introdúcese un relativo control sobre as condicións de traballo na empresa que segue suxeita ás leis da explotación capitalistas que vimos no primeiro caso.
No caso de Alcoa e Vestas, a “intervención” ten un sentido mesmo máis limitado; é unha “intervención temporal” co único obxectivo de vendelas. E xorde, a pregunta, vendelas para que?; para que sigan os pasos de Alcoa Coruña e Aviles, é dicir, caer en mans de liquidadores e así quitarse o marrón de encima? Ou vendelas para que os colla un competidor de Alcoa e Vestas, e dentro de 10 anos os traballadores e traballadoras estean outra vez en loita contra os peches?
Porque se algo está claro é que se unha empresa quere deslocalizar e marcharse a outro lugar onde os seus investimentos sexan máis rendibles, vaino a facer estea “intervida” ou non: neste momento, o dereito de propiedade que significa o “eu fago co meu negocio o que me dá a gana” é sacro en todos os estados do mundo.
3º.- A nacionalización, a solución?
Está claro que a “nacionalización” en abstracto non é a solución definitiva ao problema como demostra a mesma experiencia da “vella” INESPAL, que foi vendida a un ofertante privado, como foi Alcoa, e con iso chegar á situación actual. No entanto, é un primeiro paso para a solución definitiva, pois supón sacar da lóxica do beneficio capitalista a propiedade da empresa, que comezará a rexerse por outros criterios máis ligados á “utilidade pública”.
Mentres o mercado, as súas leis de oferta e demanda ligados ao beneficio (a “man escura”), sexan dominantes o mundo toda empresa, sexa estatal ou non, dependerá para o seu futuro desas leis; con
Como demostra a experiencia, no primeiro caso aos primeiros síntomas de retroceso nas finanzas, de caída de beneficios -non fai falta que haxa perdas-, empezan as rebaixas de salarios, elos, o aumento da xornada laboral. Un capitalista privado considera un gasto as condicións dos traballadores, polo que eses “gastos” serán os primeiros en sufrir as consecuencias da crise.
Son dúas dinámicas opostas polo vértice, mentres na empresa estatalizada tenderase a manter o emprego, na privada a reacción de calquera capitalista será o de “reducir os gastos” e “aumentar a xornada” para recuperar os beneficios.
Que sexan dúas lóxicas diferentes determinadas polo papel que cada unha cumpre na sociedade, non quere dicir que na empresa estataliza non haxa retrocesos nas condicións de traballo; mentres o estado sexa capitalista, e por moi apoiada que estea a empresa nacionalizada, ao final non quedará máis remedio que adecuarse ás condicións que impón o mercado mundial.
No estado español esta dinámica púidose comprobar, dramaticamente, nos 80 cando foi reconvertida o groso da industria estatal, da que INESPAL era parte. A competencia internacional xunto coas imposicións dos capitalistas europeos para a entrada na CEE (actual UE), levaron ao desmantelamento de gran parte desa industria (siderurxia, minería, estaleiros, etc.) ou á súa venda e privatización (aluminio, refinarías, etc.).
En definitiva, aínda que a nacionalización en si mesma, aínda que sitúa a loita en mellores condicións para defender os postos de traballo, non é a solución definitiva ao problema se non vai a acompañada doutras medidas que a complementen. Este é o quid da cuestión.
Os exemplos concretos de Alcoa e de Vestas
En ambos os casos son decisións estratéxicas das empresas as que lles levou á situación actual. Alcoa poderá pór todas as escusas que queira, que “se a enerxía”, que, se non é rendible, ou o que queira, pero o certo é que pecha porque ten outros centros de traballo que lle resultan máis beneficiosos, en concreto a fábrica aberta en Arabia Saudita. Vestas nin sequera pon escusas; é unha decisión en función da rendibilidade, recoñecendo expresamente que o centro de Viveiro é produtivo. Que miles de traballadores e traballadoras váian ao desemprego ou á emigración nin lles importa nin lles quita o soño.
Na actualidade todos os medios informan de que froito das desequilibrios do mercado mundial pola crise -rompeuse un dos mantras do sistema capitalista, a tendencia ao equilibrio entre “oferta e demanda” baixo o principio de que “a toda oferta correspóndelle unha demanda igual”-, hai un déficit social de materias primas, en concreto, aluminio.
Non esquezamos nunca que o mercado é a maneira que ten o capitalismo de resolver as necesidades sociais, chamadas “nichos de mercado” para facer negocios con elas!
Pois ben, nestas condicións, Alcoa pecha San Cibrao, A Coruña e Avilés, non para perder o mercado español, senón para venderlle ao mercado español o aluminio producido en condicións de explotación máis duras (a ditadura de Arabia Saudita).
Se realmente os gobernos tivesen presentes as necesidades sociais non dubidarían nin un minuto en nacionalizar Alcoa e pola a producir en función desas necesidades. Pero isto sería outro tipo de goberno, o dos traballadores; porque os gobernos actuais só ven de favorecer ás empresas que os “nichos de mercado” sexan rendibles para os seus donos; e como a elas, que miles de traballadores e traballadoras vaian ao desemprego ou á emigración non lles quita o soño.
No caso de Vestas (que se liga a outro peche recente, o de Siemens Gamesa) é máis sanguento, se cabe. Galiza vive unha verdadeira burbulla especulativa ao redor dos parques eólicos, oh casualidade, o que se fabrica en Vestas e fabricábase en Siemens Gamesa, pechada hai uns meses a comarca de Ferrol.
Disto dedúcese que a solución é política: a nacionalización ao servizo das necesidades sociais, sobre a base dun plan industrial democraticamente decidido polos traballadores e traballadores, o pobo no seu conxunto, non só non está na axenda destes gobernos (Xunta e Central), senón que tampouco o está na das cúpulas sindicais que prefiren unha “intervención” para a súa venda posterior, que encarar a resolución das necesidades sociais.
É política a solución porque a decisión de defender os postos de traballo nacionalizando vén dada por un “decreto lei” sexa da Xunta ou do Central; e non o van a facer, salvo que a decisión dos traballadores e traballadoras impóñallo.
Só a loita até o final pola nacionalización pode evitar que as vitorias parciais que se poidan dar ao longo do proceso (sentenzas do TS, ou atraso na presentación do ERE no caso de Vestas) convértanse no “mercadeo” dos postos de traballo. Ou hai unha perspectiva a medio prazo a favor da nacionalización, ou as cúpulas sindicais imporán a súa infernal lóxica de negociar “baixas incentivadas”. Desde os anos 80 que as cúpulas de CCOO e UXT que veñen facéndoo, e a lista de vítimas desta nefasta política de pacto e paz social é interminable, só en Galiza: Sidegasa, Mafriesa, Astano, Cros, nos 80; e na actualidade Alcoa Coruña e Avilés, que foron vendidas co acordo desas cúpulas sindicais.
Por iso é polo que ao longo da loita desaparecesen as esixencias de “nacionalización”, substituídas pola ambigua “intervención” como unha maneira de suavizar a súa verdadeira intención, que sexan vendidas; e morra o conto. Así, fronte a esta “crónica dunha morte anunciada” a única perspectiva que pode garantir todos os postos de traballo no futuro pasa pola loita pola nacionalización baixo control dos traballadores/as.
Galiza no mes denovembro de 2021
No hay comentarios:
Publicar un comentario