UNHA NOVA SUBIDA DOS TIPOS DE XURO. O SAQUEO DOS SALARIOS

Roberto Laxe

A poboación europea atopase diante dunha nova subida dos tipos de xuro por parte do BCE, en paralelo á Reserva Federal dos EEUU, que pasaron do 0% hai escasamente ano e medio, ao 4.25% actual, nunha tendencia á que non se lle ve final. Ao mesmo tempo, os Bancos anuncian beneficios históricos e a CEOE recoñece, no seu estudo do 2022, que son os beneficios empresariais os que “aceleraron a escalada dos prezos” (O Confidencial).

Desde todos os medios de propaganda, para xustificar a subida dos tipos de interese, din que é para combater a inflación; e para iso péganlle un machadazo aos salarios, buscando a redución do consumo das familias.

As causas da inflación

Se se segue a lóxica simplista do BCE e o goberno de “progreso”, a responsabilidade das altas taxas de inflación téñena os traballadores e traballadoras que gañan moito e consumen como posesos, co reaquecimento da economía: a subida dos tipos de xuro é o xerro de auga fría que evita ese sobrequecemento. Así, no Informe Perspectiva de Emprego 2023 da OCDE destácase que os traballadores e traballadoras españolas perden un 1.2% de poder adquisitivo pola inflación.

A realidade é ben outra; a inflación vén determinada pola suma de moitos factores, comezando por un histórico, a financierización e monetarización da economía introducida nos 70 pola fase neo liberal do capitalismo, ou traducido a linguaxe común, a conversión en mercado monetario absolutamente todos os ámbitos da vida e as relacións sociais. Marx dicía que o capitalismo converte en mercadoría todo o que toca; sospeito que nin en soños chegou a pensar que converterían en mercadoría até os pensamentos máis íntimos das persoas, como agora faise a través das redes sociais. “Os soños da razón (capitalista) producen monstros”, parafraseando a Goya.

Esta fase fai que a fórmula da circulación do capital, D-M-D´, que implicaba que para un incremento do capital investido (D´, diñeiro) tivese que darse o proceso produtivo, M (mercadoría) tenda a simplificarse no D-D´, cun incremento que vén dado, non polo aumento da explotación da clase obreira, senón por simples e puras manobras especulativas e monetarias.

Pero o capitalismo, ao seu pesar, segue sendo un modo de produción construído sobre a produción de mercadorías, baseado na lei do valor (“o valor dunha mercadoría está determinado polo tempo de traballo socialmente necesario para producila”) e as consecuencias que o aumento da produtividade teñen na taxa de ganancia. É xusto a tendencia á baixa desta tendencia a que favorece as fórmulas neoliberais de financierización e monetarización da economía, pois a capital busca altas rendibilidades aos seus investimentos que non atopa no aparello produtivo.

A 40 anos do triunfo en todo o mundo destas fórmulas que supuxeron o desmantelamento de todas conquistas sociais dos anos 50 e 60, o “xarro” do conto da leiteira neoliberal esplodiu e derramado todo o leite. A crise do 2007/8 foi o comezo do fin desta fase, coas quebras bancarias (Lehmman Brothers, o sistema de caixas de aforro español, etc.), a Gran Recesión e as consecuencias económicas e xeo políticas que lle seguiron. As sociais e psicolóxicas merecen unha análise especifico.

A pandemia provocou un súbito freo na economía mundial desorganizando as canles de distribución que se baseaban no “just in time” e o traballo sen stocks, é dicir, na velocidade na circulación de capital que aceleraba o proceso de acumulación, reducindo ao mínimo os custos de distribución. Isto foise ao garete cando esas canles pecháronse.

Cando parecía que se recuperaban os ritmos previos á pandemia, estala a guerra entre Rusia e Ucraína, como manifestación doutro dos profundos cambios provocados pola crise do 2007/8 a emerxencia de novas potencias que esixen o seu lugar no mercado mundial ante a decadencia das potencias hexemónicas, os EEUU e os seus “aliados” da Unión Europea.

Na loita contra a pandemia, e para evitar que as consecuencias fosen absolutamente catastróficas, os estados aumentaron o teito da súa débeda, a Unión Europea relaxou as condicións para o déficit público, fixéronse investimentos millonarios nas farmacéuticas para investigar con urxencia vacinas, etc. Toda esta inxección de diñeiro supuxo a súa desvalorización, que agora está a volver en forma de inflación.

A este incremento do déficit hai que engadirlle os miles de millóns de euros que EEUU e a UE enterraron, literalmente, en armas e investimentos, nunha guerra que só gañaría Ucraína se a OTAN implícase directamente, coas súas propias forzas militares ou se os ucraínos contasen con aviación. Aínda así, mesmo neste caso, a curto e medio prazo non vai suceder porque un piloto tarda 3 anos en formarse. A perspectiva máis plausible é que os estados da OTAN seguirán incrementando o seu déficit co gasto en armamento, un 2% mínimo do PIB, tal e como aprobaron no seu Cume de Madrid do pasado ano.

Todo iso envolto no esforzo investidor que supoñen os fondos “next generation” para aumentar a competitividade da economía europea e occidental fronte os seus “inimigos” chinés-rusos; un 750 mil millóns de euros que esperan recuperar se a competencia permíteo. Porque o capitalismo segue sendo un modo de produción baseado nas leis do mercado e a competencia.

Unha economía de guerra como a que se aprobou no citado Cume e as esixencias do cambio produtivo pola crise climática están a obrigar aos estados a un esforzo investidor que conduce, inexorablemente, á desvalorización da moeda. Ao aumentar a emisión das moedas necesarias, o seu valor real cae sendo precisa máis cantidade para manter o poder de compra, xerando inflación. Os prezos ínflanse porque cada euro investido vale menos e precísase máis cantidade para manterse á boia.

Non son os salarios e o consumo privado os que xeran inflación, senón o gasto público e especialmente o gasto en mercadorías destrutivas como o armamento, que non aumentan a riqueza social, senón que a destrúen; pero o diñeiro para que todo flúa hai que sacalo dalgún sitio, e ese non é outro que do aumento da explotación da clase obreira.

Subida de tipos de interese: balón de osíxeno para a Banca

Detrás da campaña de que a subida dos tipos é para beneficiar á sociedade, evitando o risco a un aumento da inflación coma se a súa propia subida non supuxese xa un saqueo das nóminas dos asalariados e asalariadas, o certo é que, de novo, os estados, con BCE á fronte, están a actuar como Lenin definíseos, como o “comité central da burguesía”.

O encarecemento do diñeiro prestado polo aumento dos intereses ten dous efectos paralelos, un, favorece a concentración e centralización do capital, posto que son os grandes bancos os que poden encarar con mellor solvencia a contracción do mercado que se vai a provocar; é dicir, é unha medida á súa medida, a pesar da redundancia.

O segundo efecto do encarecemento do diñeiro é o saqueo que supón das nóminas dos traballadores e traballadoras. Ao afectar directamente a un ben de primeira necesidade como a vivenda, calquera subida supón unha transferencia de rendas dos salarios ás de resultados dos bancos con beneficios récord. O BSCH, por exemplo, mellorou as súas contas este ano polos tipos de interese que “impulsan os beneficios de Banco Santander en España”; así o titularon, con todo o descaro do mundo, os medios estes días. Mentres, os que teñen que pagar unha hipoteca, ven como esta encarécese entre 200 e 300 euros ao mes.

A primeiros deste ano o sistema volveu tremer cando varios bancos medianos norteamericanos e o Credit Suisse declaráronse en quebra e foron rescatados. A pantasma de Lehmann Brothers sacudiulles como un choque eléctrico e, nin tolos, queren enfrontarse a unha nova Gran Recesión, agora, no marco dunha economía de guerra. O “comité central da burguesía” que é o BCE e os estados actuando como tales.

As políticas de “ninguén quede atrás” e de “subvencións”

Fronte aos efectos devastadores que a inflación e a subida dos tipos de interese teñen sobre os salarios e a clase obreira, teñen dúas opcións, a da extrema dereita, deixala en mans da “lei da selva” e o “sálvese quen poida” como está a facer o goberno italiano: a 169.000 familias avisoulles que a partir do 1 de xaneiro deixarán de recibir a denominada “renda da cidadanía”.

O goberno de “progreso” optou por outro camiño que chaman o de que “ninguén quede atrás”, e dedicáronse a subvencionar todo o subvencionable (bono cultural, prezos do transporte, etc.) anunciando máis, como a “herdanza universal”. Baixo un rostro humano, non só non resolven o problema nin no futuro nin a curto prazo; como demostra o caso italiano “alguén virá que bo che fará” derrogando as túas medidas “sociais”, nin, menos que menos, as causas estruturais.

De feito, as políticas de enfrontar os problemas sociais a base de subvencións agrava o problema, pois xera máis déficit e débeda pública que alguén terá que pagar nalgún momento. É máis, é unha política que só engorda o mercado quen reabsorbe as subvencións adecuando os prezos aos novos ingresos. Sen medidas de control de prezos, as subvencións só son alimento para a especulación.

É unha política de tan patas curtas, como que á UE xa anunciou que para o 2024 acabouse a relaxación fiscal e vólvese ao tope do 3% do PIB de déficit público. Se temos en conta que a OTAN aprobou o 2% mínimo para gasto militar, non fai falta ser un gran matemático para deducir que para gasto social queda un 1% do PIB. A política de subvencións e gastos sociais ten data de caducidade, o 1 de xaneiro do 2024... Vaia, o día que o goberno italiano ha anunciado o fin da “renda cidadá”. Casualidade?

Ser radical non é insultar ao inimigo -”non fai falta insultalo para derrotalo”, dicía Trotski-, senón ir á raíz dos problemas para, desde esta perspectiva, encarar as solucións; e esta está, sen dúbida, nun capitalismo absolutamente decadente que mete á humanidade nunha espiral infernal de crise ecolóxica, social, económica e política.

Son as relacións sociais de produción capitalistas as que están na orixe da inflación, é consubstancial á súa estrutura, pois vive da compravenda de mercadorías -sexa do tipo que sexa, como dicía Marx- e da especulación cos seus prezos. Calquera medida economicista, monetaristas ou financeira para contrarrestala só aumenta o sufrimento dos que a pagan coa súa forza de traballo, sufrimento que só se superará coa transformación socialista da sociedade.

Galiza, no mes de agosto 2023