Roberto Laxe
Nunha sociedade sem clases, sen propiedade privada dos medios de produción, distribución e financeiros, baseada na súa propiedade colectiva, con planificación democrática da economía en función das necesidades sociais, o financiamento non será necesaria, porque o diñeiro como medio de acumulación de capital e de intercambio desaparecería.
As relacións sociais basearanse no principio de equidade, “de cada cal segundo as súas capacidades, a cada cal segundo as súas necessidades”, nunha sociedade onde non se repartirán entre os pobres as migallas que caen das mesas dos ricos, porque non existirán nin pobres nin ricos.
Unha sociedade onde o estado non será necesario, nin fonte de gastos como até agora, senón que a produción será social, e repartida entre ela en termos de equidade, non de igualdade. Este é un concepto burgués, que presupón igualdade entre todos os seres humanos, cando en realidade somos todos distintos e diferentes, cada un ten as súas capacidades e necesidades individuais.
Unha sociedade onde as necesidades sociais básicas estarán cubertas por esa produción e distribución equitativa dos bens materiais, como a vivenda, a alimentación, o vestido, ... Posto que a capacidade produtiva do ser humano, que baixo o capitalismo alcanzou niveis de sobreproducción sistemática, poderá cubrilas co menor custo en forza de traballo.
Unha sociedade así non necesita impostos; a riqueza social xerada administrarase socialmente sen que haxa gobernos que impoñan medidas coercitivas, impositivas. O goberno das persoas será substituído pola administración das cousas, e a súa goce social.
Utopía ou realidade
Dicía Trotski que “a revolución parece imposible ata que se volve inevitable”; pois isto é o que sucede coa utopía ou a realidade, que parece imposible ata que se realiza... Por que non se vai a realizar, e si as distopias pos apocalípticas das series de TV ou os filmes que alimentan as teorías da conspiración?
Teñen tantas posibilidades uns como os outros; a disxuntiva “socialismo ou barbárie” é iso, unha disxuntiva cuxa resolución non está escrita en ningún lado. Será a loita de clases a que a resolva nun sentido ou outro, froito do choque das forzas sociais. O capital ten, sen dúbida, a forza da tenencia do poder actual, pero xogan na súa contra as mesmas leis da economía que o fan vivir nun “sen vivir” das crises recorrentes, alimentando a súa contrarrestante, o conflito social e a conciencia de que á humanidade só quédalle loitar polo socialismo... senón quere ir de cabeza á barbarie.
A resolución de que esa sociedade socialista e/ou comunista sexa o futuro da humanidade, e deixe de ser unha utopía, está en mans da humanidade mesma e, en concreto, da clase social que hoxe ocupa os postos de mando reais da economía: a pandemia está a demostrar fóra de toda dúbida que sen os traballadores e traballadoras, o mundo párase. Cando din, “que non pare a economia”, están a dicir, manteñamos a explotación da clase obreira, que vaian aos seus postos á conta do que sexa (ou como moito, teletrabajen), porque senón, “o parar a economia” é un feito, e non polo virus, senón porque as relacións sociais de produción capitalistas base do sistema, desaparecerían.
Até ese momento hai moito camiño por percorrer, moito que construír e moito polo que loitar, e entre elas como ir freando a tendencia do capitalismo desde os 80 a substituír coa especulación, a financierización da economía, as exencións impositivas,... o que a produción de bens e servizos non lles dá, unha taxa de ganancia que faga rendibles os investimentos industriais.
A política fiscal progresiva en entreguerras e os “trinta gloriosos”
Tras a destrución masiva de forzas produtivas que foron as dúas guerras mundiais, o capitalismo coñeceu a época da historia de maior crecemento económico. Foi un crecemento, como diría hipócritamente Schumpeter, froito dunha “destrución creativa”, posto que liberou as forzas produtivas das trabas das fronteiras nacionais; a existencia dunha potencia imperialista cunha hexemonía económica, militar, cultural e política tal que o 60% de todo o que se producía tiña un “made in USA” convertia-as en ficcións para o seu poder.
Ao tempo, e como freo a unhas revolucións en aumento, sobre todo nas potencias europeas devastadas pola guerra (Italia, Francia, os Balcáns, Alemaña, Polonia, Checoslovaquia, Rumania,...), ese imperialismo en alianza con elas, desenvolveron o que se deu en chamar o “estado do benestar”; ou o que é o mesmo a incorporación ao estado de antigas reivindicacións obreiras, como a sanidade e a educación pública, a xubilación e o sistema de desemprego, a nacionalización de sectores estratéxicos como o transporte, a enerxía, etc. O capitalismo entregaba a mans do estado unha das súas patas, para garantirse o seu defensa e recuperación económica.
Todo este aparello, que cando era privado facía parte do proceso de acumulación de capital, ao pasar ao estado e saír do mercado, convértese nun gasto que hai que financiar. A burguesía fai, tamén, outra concesión, neste caso no terreo impositivo: os seus políticos votan a favor da imposición directa progresiva que lle permita soster ese estado.
O impacto da revolución de outubro do 17 xa anticipara este xiro da burguesía. En Francia, por exemplo, en 1914 os grupos parlamentarios burgueses rexeitaran un imposto sobre a renda do 2%; en 1920 votan que o tipo impositivo sexa do 60%. Que pasara neses 6 anos? Thomas Pikkety en Capital e Ideoloxía din claramente: “En comparación co risco de expropiación xeneralizada, os impostos progresivos de súpeto parecían menos aterradores” (páx. 559). E continúa, “as folgas case insurreccionales que tiveron lugar en Francia en 1945-48”, tiveron o mesmo impacto. Todas as burguesías europeas neses anos dan o mesmo xiro, mesmo baixo o fascismo italiano, cuns tipos impositivos entre o 20 e o 30%.
Tras a II Guerra Mundial, e como consecuencia directa das grandes mobilizacións sociais e políticas da postguerra, o capital asume en practicamente todas as potencias imperialistas, incluídos os EEUU, o principio de progresividad fiscal directa, de que “pague máis quen máis tem”, que se manterá até o estalido da crise dos anos 70, e será finiquitado coa “contrarrevolución conservadora” de Reagan e Thatcher.
A ruptura do principio “que pague máis quen máis tem”
Os anos 70 e a chamada “crise do petróleo” é como o “elefante na habitación”. Ninguén fala dela e en realidade é o comezo do fin que estamos a vivir agora mesmo. A pandemia económica e social na que transformaron a pandemia sanitaria provocada polo Covid 19 é consecuencia directa daquela crise, e das políticas que levaron a cabo para supera-la.
Para recuperar a taxa de ganancia, en caída libre eses anos, dotáronse de tres políticas económicas como manifestación do que Marx chamaba “forzas contrarrestantes á tendencia decreciente da taxa de ganancia”: un, privatización da industria nacionalizada que considerasen rendible e peche da non rendible, dous, privatización dos servizos públicos, que volvan ao mercado a xerar beneficios, tres, liberalización dos mercados financeiros e financierización da economía; a especulación non coñece fronteiras nin limites.
Como o estado segue sendo o marco de acumulación de capital de cada burguesía, e os estados hai que financialos, xa non tanto polo que fai ao gasto social, que está en camiño da súa privatización, senón polo gasto militar, represivo e como “reasseguro” do capital ante futuras crises (a burguesía aprende e moito máis rápido que a clase obreira), reorienta a política fiscal co mesmo camiño que as políticas económicas, transvasar o peso do financiamento do estado das rendas de capital ás rendas do traballo.
Acabouse está claro, a progresividade fiscal en dous térreos, nos impostos sobre a renda e os directos, e a redución até o ridículo dos tipos sobre os impostos de patrimonio, de sucesións e de sociedades, con absurdos como o que as SICAV españolas, refuxio dos grandes capitais, tributen un tipo dun 1%, fronte a outras empresas, as pequenas e medianas, que tributan o 20 ou o 30%.
Dous, na introdución masiva dos impostos indirectos, con especial peso do IVE, o imposto que no artigo anterior definiu-se como inxusto por indirecto e antiobrero, porque é o que paga a clase obreira case exclusivamente. O capital, con esta política impositiva regresiva, que se estende como unha peste por todos os estados, garántese que o estado, o seu estado, as súas forzas armadas e policiais, a súa xudicatura, etc., é financiado fundamentalmente polo seu inimigo de clase.
No estado español, onde a fiscalidade nunca foi especialmente progresiva, de termo medio, e salvo variacións puntuais, os ingresos do estado en impostos directos repártense a partes iguais entre o de sociedades (o 49%) e o das persoas (o 47%); se nos imos aos indirectos, en concreto o IVE, leste achega o 70% do financiamento. Tendo en conta que como se viu, o IVE págano fundamentalmente os asalariados / as e do IRPF o 80% achégano as rendas do traballo, está claro sobre quen cae o peso do financiamento do estado.
De onde sae o diñeiro do capital
Estes datos son partindo da contabilidade burguesa que presupón que un capital investido xera beneficios, sobre os que ten que pagar uns impostos; coma se eses beneficios xurdisen por xeración espontanea.
A realidade é ben distinta, e como se di noutro momento, a pandemia está a demostrar o peso social da clase obreira, de todos os seus sectores desde a dos servizos públicos como a sanidade ou a educación, até a distribución de alimentos, pasando polo transporte ou as empresas chamadas esenciais, que son case todas, incluídas as da cultura ou do lecer; posto que cando pase esta pandemia, comezaremos a falar das consecuencias sicológicas da ausencia de socialización persoal froito dos confinamentos.
Este peso social sobre a que descansa a sociedade -nunca tan inútiles foron os propietarios do capital, non serven para outra cousa que pedir que o estado o resgate-, é tamén un peso económico. Ao capital gustaríalle que a fórmula da circulación do capital descrita por Marx de D (diñeiro)- M (mercadoría)- D' (diñeiro incrementado en forma de beneficios) reduzise-se a D-D'; porque así podería desprenderse do traballo que é o que produce, transporta ou distribúe esa mercadoría e permite o paso de D a D'.
E aínda que tende a ese fin, é a especulación, non deixa de ser unha sociedade de produtores e distribuidores de mercadorías, sen elas non existe a graxa que fai pasar D a D', que se chama plusvalía, é dicir, tempo de traballo non pago, do que se apropia o propietario do capital. É a contradición básica do capital, que lle fai “vivir sen vivir en min” e as crises recorrentes que lle arrasan.
A crise das subprime no 2007, verdadeiro big bang da crise financeira do 2008, non é máis que iso: vendéronse unhas mercadorías (vivendas) a compradores de dubidoso cobro; sobre esas operacións mercantís (D-M-D') construíuse todo un edificio de naipes de D-M-D'+D’+D’ ... para incrementar artificialmente, a través da especulación, ese incremento dos beneficios. Foron os “investimentos” derivados cunha característica, estaban viciadas de orixe. Así, cando eses compradores comezaron a non pagar en orixe, demostrase a falsidade de todo o edificio de naipes, e este caeu levándose por diante ao sistema financeiro (Lehmann Brothers), e non só.
Agora, en plena crise da pandemia, cando o Covid paralizou medio mundo, rompeu as cadeas de distribución e freou en seco unha das industrias máis rendibles, o turismo mundial, do que o Estado Español é unha parte esencial, os capitalistas buscan, de novo, dar unha volta máis de porca a todos os niveis, e o fiscal non vai ser menos: poderán subir simbólicamente un punto porcentual no imposto de sociedades, pero é obvio que nin se abolirán os impostos indirectos, comezando polo IVE, nin se volverá ao criterio de “paga máis quen máis ten”.
A conquista destes dous obxectivos na política fiscal, aínda manténdose dentro dos límites do sistema capitalista, permite mellorar a situación da clase obreira, ao descargarlle das súas costas o financiamento do estado. Pero hai unha condición previa, os traballadores e traballadoras deben tomar conciencia de que como di Pikkety, quen non é ningún perigoso bolxevique senón un social demócrata que soña cun Estado do Benestar mellorado, “as mobilizacións políticas (ou a súa ausencia) son, sobre todo, a variable que explica os grandes cambios na fiscalidade e as desigualdades”.
Hai que incorporar estas esixencias ao programa democrático de loita contra o réxime do 78, baseado como ningún, nunha fiscalidade reaccionaria que fomenta as desigualdades.
Galiza, novembro do 2020
No hay comentarios:
Publicar un comentario