A convicción profunda da actualidade da revolución, fai necesaria a organización política da clase obreira.

G. Lukács
 

viernes, 8 de mayo de 2009

A ESQUERDA E O PODER

Carlos Dafonte

         As sublevacións populares de hai uns anos, en Ecuador, Bolivia e Arxentina,  onde derrúbanse gobernos elixidos segundo as normas do parlamentarismo burgués, que levaban adiante políticas contrarias ós intereses da gran maioría da poboación, aínda que non conseguiran a instauración dun poder alternativo, cecais polo fetichismo que sobre as masas e determinadas forzas políticas exerce aínda a democracia burguesa,  e as vitorias electorais de Chávez en Venezuela, enfrontado os intereses da oligarquía  co apoio de sectores do exército, instrumento represor por antonomasia ó servizo das clases dominantes, Evo Morales en Bolivia e Correa e Lugo en Ecuador e Paraguai, sitúan nun primeiro plano a necesidade do análise sobre o poder, o estado como órgano de dominación e a sociedade civil,  que sempre deben ter presentes as forzas revolucionarias.


Varias son as cuestións, relacionadas co anterior, sobre as que debemos reflexiona-los cidadáns dos países do centro do sistema capitalista, ¿estes procesos descritos serían posibles nas nosas sociedades?¿estamos en condicións as forzas de esquerda de pular  procesos semellantes?¿podemos sacar conclusións e ensinanzas dos devanditos procesos que sirvan para os países do centro do sistema capitalista? ¿deben  ser modelo para acada-los  nosos obxectivos? ¿as estruturas do estado burgués son máis poderosas no centro do sistema ou na periferia? ¿e a sociedade civil? ¿cal é o seu grao de integración no sistema?


 Como acada-lo poder foi, dende sempre o elemento central para as organizacións que tentan cambia-lo que chamamos “modo de vida” e polo tanto as relacións sociais de produción.¿Cales deben se-las estratexias e as tácticas que desenvolvan as mesmas, para conseguilo?; ¿Que significa toma-lo poder?, e toda outra serie de cuestións que teñen relación, deben ser tamén  elementos centrais da nosa reflexión.


 


AS FORZAS DE ”ESQUERDA” NO CENTRO DO SISTEMA


 


No centro do sistema, as experiencias históricas dos últimos anos, nos levan a afirmar que os partidos socialistas  dende o comezo da longa crise actual, abandonaron as políticas socialdemócratas, a situación de crise económica non posibilita negociar melloras para os traballadores,  para abraza-las neoliberais e non ter atrancos para controlar determinadas institucións nos seus respectivos países; os exemplos máis clarificadores foron o “novo laborismo” británico, o PSOE español, o PSF francés, grego e portugués e o PSD de Alemaña. Tamén hai que subliñar que nos anos de dominio da socialdemocracia, aplicando as súas políticas non tentou transformar ningún país capitalista en socialista e os cambios estruturais nas sociedades foron moi cativos. Así pois estes partidos aparecen no transcurso da historia, como a oposición sistemática ós procesos revolucionarios ata  a segunda gran guerra, os abandeirados da aplicación de políticas socialdemócratas na fase expansiva de 1944-67 e de políticas neoliberais, como xa salientamos,  na depresiva actual. O resumo é, salvo a introdución dalgúns matices, que a Segunda Internacional despois da primeira guerra mundial, embárcase na tarefa de “lavarlle a cara ó capitalismo” nas épocas de expansión e de xestiona-la crise a favor do mesmo,   nas de refluxo.


Polo tanto como cada partido debe ser considerado en función das políticas que practica e non do que proclama, hai tempo debemos considerar ós chamados partidos socialistas ó marxe da cualificación de  “organizacións de esquerda”.


Por outra banda, os partidos comunistas europeos na súa maioría, a partires da segunda grande guerra, “ensimismados” co institucionalismo, e empeñados, algún deles, unhas veces nunha inaceptable lectura reformista de Gramsci e unha volta ás interpretacións marxianas de Kautski, hai tempo abandonaron a análise sobre as particularidades dos  estados capitalistas na actualidade e as estratexias para a toma do poder e o avance cara a modificación fondas das súas estruturas de explotación. Parecen considerar a vía parlamentar como o único camiño, e o poder conseguido pola clase obreira, cando os resultados electorais sexan satisfactorios e posibiliten un pacto de goberno cos partidos socialistas, e ata como no caso de Italia, chegar a autodisolución e á converxencia con sectores da democracia cristiá. A realidade é que moitos destes partidos ou ex-partidos, dende os gobernos, aplican políticas neoliberais, privatizan empresas públicas e levan unha política internacional de complicidade co imperialismo.


 


O MOVEMENTO CONTRA A GLOBALIZACIÓN NEOLIBERAL


 Nos últimos anos do século XX cristalizou un poderoso movemento contra a globalización neoliberal dende o que teñen xurdido propostas como a de “cambia-lo mundo sen toma-lo poder”, que reafirman a necesidade desta reflexión, pola confusión que poden producir no propio movemento alterglobalizador e en sectores da esquerda alternativa. É certo que cando se formulan non existían experiencias que van clarificando a situación, como a de Venezuela e a de Bolivia, onde por medio dunhas eleccións “sectores da esquerda” que teñen pouco que ver cos “socialistas e comunistas europeos” controlan algunhas institucións do estado “democrático burgués”.


Outra posición que leva á confusión e que precisa de debate, é a enunciada por Toni Negri no seu libro “Imperio”. Segundo Negri o capitalismo entrou na época do “imperio”, onde o estado-nación, característico da etapa do imperialismo esta a desaparecer da escena mundial. E posto que é dentro do proceso de loita de clases onde se produce esta superación, nesta nova etapa o suxeito revolucionario xa non é a clase obreira senón a “multitude”. Concepto este que segundo Atilio Borón,  é unha categoría teórica baleira, carente de sustancia sociolóxica e de cativa ou nula utilidade práctica para cambia-lo mundo.


A tese de Toni Negri leva a conclusión de que como a “multitude” non pode ser representada, partidos e sindicatos xa non teñen razón de existir.


Independentemente destas posicións, a propia existencia do movemento alterglobalizador, pon en dúbida que a recomposición da esquerda se deba facer en función do eixo partido –sindicato.





COMO DICÍA FEDERICO ENGELS: ESTADO É IGUAL A DICTADURA DE CLASE.


        


O instrumento que personifica o poder da clase dominante, a que explota ó resto da sociedade, é o Estado; pero ademais, tanto  nas sociedades de capitalismo avanzado, o centro do sistema, como na súa periferia, sociedades dependentes, existe, unha sociedade civil, activa e organizada.


Ata hoxe, as experiencias sobre a toma do poder para iniciar cambios revolucionarios, sempre, salvo o caso de Chile en 1970, producíronse mediante o que Gramsci chamaba “unha guerra de manobra”, en países onde a sociedade civil era “primitiva e xelatinosa”: Rusia 1917, Europa do leste a partir da segunda guerra mundial co apoio dos exércitos soviéticos, China e o sudeste asiático, Cuba, algúns países de África no proceso descolonizador, etc.


Polo tanto a esquerda, e afasto deste termo, como xa dixen,  ás organizacións políticas que abandonaron o marxismo como “guía para a acción”, non ten un modelo onde investigar os múltiples procesos, complexos, cheos de pasos adiante e retrocesos, de ensinanzas en suma, da toma do poder, consolidación do mesmo e modificación das estruturas nun país do centro do sistema capitalista, onde con palabras de Gramsci, “o Estado non o é todo”, só “unha trincheira avanzada da sociedade civil a cal é capaz de sobrevivir ós embates contra o Estado”. Polo tanto a toma do poder xa non pode ser resultado dunha “guerra de manobra”, como aconteceu en Rusia en 1917,  senón dunha “guerra de posicións”. Pero ¿é certa a afirmación gramsciana de que o Estado é só unha trincheira avanzada da sociedade civil?. Interesante pregunta xa que moitos sectores da esquerda consideran esta premisa como o núcleo central á redor do que construi-la súa proposta política.


Nos países do centro do sistema, dende os que as súas oligarquías exercen o dominio político, económico e militar sobre amplas zonas do planeta, esta realidade permitiu  a sectores das clases explotadas  conseguir migallas, por medio da loita decidida e as veces moi dura d@s traballador@s, do expolio levado a cabo polas clases dominantes, que se traduce nunha mellora na vida cotiá: coberturas sociais, servizos públicos, etc., situación que coadxuva a que o sistema coopte sectores explotados e incluso antagónicos da sociedade, para un consenso sobre os elementos esenciais que permiten unha acción de goberno  á redor das políticas de todo tipo que impoñen as clases explotadoras.


Lenin, con anterioridade a Gramsci,  planteou diferencias entre como dominaban as clases dominantes nos diferentes países segundo o desenvolvemento político: “A experiencia mundial dos gobernos burgueses e terratenentes ten desenvolvido dous métodos para mante-lo pobo sometido. O primeiro é a violencia coa que os tsares amosaron ó pobo ruso o máximo do que pode e non pode facerse (…) pero hai outro método mellor desenvolvido pola burguesía francesa e inglesa…o método do engano, a loubanza, as frases finas, os millóns de promesas, os pequenos sobornos e as concesións non esenciais mentres conservan o esencial”.


Establecía pois diferencias entre “oriente” e “occidente”, utilicemos a terminoloxía gramsciana,  no xeito en que a clase dominante exerce o seu poder; en “oriente” a coerción como parámetro básico, en “occidente”, esta sempre presente, pero as clases dominantes tentan conseguir o consenso de sectores da clase antagónica. Coerción e consenso que son compoñentes básicos do concepto de hexemonía sobre o que Gramsci,  fixo reflexións moi fondas nos  Cadernos da Cárcere. Hexemonía como o instrumento do que se serven os explotadores para manter sumisos  ós explotados e que acepten a súa condición. Hexemonía en suma como a materialización dunha posición de clase que lle permite a unha delas, nunha formación social determinada, ser dominante sobre as que lle disputan o poder.


 Lenin non lle deu a este termo un carácter tan amplo como o sardo, utilizandoo só ó referirse á persuasión exercida polo proletariado sobre unha clase non antagónica, o campesiñado, nunha revolución burguesa; pero termo para el  moi importante pois chega a dicir “que o proletariado é revolucionario só na medida en que é conscente e fai efectiva a idea da súa hexemonía”. É dicir cando supera a loita corporativa contra os patróns e o goberno, pola solución dos seus problemas inmediatos, salarios, etc., e plantéase a loita “contra calquera manifestación de arbitrariedade e de opresión, onde se manifeste, calquera que sexa a clase ou grupo social afectado”. Exercer a hexemonía significa para a clase obreira ter do seu lado á maioría dos explotados, que ven no proletariado ó voceiro das súas loitas e que pode conducilos e axudalos a conseguir os seus devezos. Así pois o concepto de hexemonía  e o tema da “vangarda”, están intimamente ligados no pensamento de Lenin.


Pero dicía que hai unha lectura feita dende a dereita,  socialdemócrata, de Gramsci, posiblemente o marxista que máis teña indagado sobre a sociedade civil e a hexemonía no capitalismo avanzado; cecais resultado dun estudo parcial e interesado dos seus traballos, o que leva a algúns  a sacar  unha idea distorsionada sobre o seu pensamento; a frase máis arriba transcrita, parece situar no capitalismo avanzado, a hexemonía na sociedade civil e a primacía desta sobre o estado. Polo tanto é fácil sacar a conclusión de que  si as clases populares teñen acceso ó estado a traveso da “democracia”, o estado, pode deixar de ser unha maquinaria represora e existe a posibilidade de transformalo ata conseguir que leve adiante medidas que permitan avanzar cara ó socialismo; é a típica posición reformista que teñen adoptado tamén numerosos partidos comunistas desde hai tempo, pero sobre todo despois da desaparición da URSS. A experiencia di que a democracia representativa non permitiu nunca a existencia dun goberno que expropie á burguesía, e cando algún situouse no entorno destas medidas como no caso de Chile, o estado burgués actuou coa violencia e como a máquina represora que é, ó servizo da minoría explotadora.


Estes partidos poñen as veces de manifesto, para lamentalo, a contradición de que sendo o proletariado e o conxunto das crases populares a parte máis numerosa da sociedade, e podendo co seu voto, supostamente, cambia-lo rumbo da historia, que non o dirixan cara á “opción revolucionaria” que eles representan; e cando analizan as derrotas electorais que sofren a favor e beneficio da que consideran a “outra esquerda”, a social-neoliberal, non pasan moitas veces dunha análise superficial e centrado case exclusivamente no formidable papel e a grande incidencia dos medios de comunicación e a capacidade que teñen para “crear opinión” en amplos sectores populares, a quen afastan das opcións que tentan avanzar por un camiño de cambios de estruturas. Son os medios de comunicación, en mans de grandes emporios capitalistas, cousa esta última que é verdade, os que conseguen coa súa orientación ó servizo do capital, “adormecer-la” sociedade.


O eixo básico da dominación, da hexemonía en suma, conclúen estas análises, para min errados, establécese na capacidade e control das clases dominantes para monopoliza-los medios de comunicación; se a isto engadímoslle a alienación que produce o proceso produtivo nos traballadores, teríamos as claves, segundo eles, para explica-la dominación de clase no capitalismo avanzado. Ponse polo tanto o énfase do exercicio da hexemonía, só como consenso, na sociedade civil.


O sistema parece manterse sen coerción, sen intervención estatal; o estado sen dúbida, pensan, pode ser transformado; a clase obreira pode acceder a el, pero son os medios de comunicación e toda outra serie de aparellos ideolóxicos e o sistema produtivo, os causantes da neutralización da súa capacidade revolucionaria e as razóns de que non utilice o estado como instrumento de transformación. O corolario a estes análises é que hai que actuar na esfera da sociedade civil pero non se lle da a importancia que ten a actuación na esfera do estado, tentando neutraliza-la capacidade de cooptación que ten.


Cando unha actitude máis autocrítica, baseada nunha análise máis fonda da realidade social e o xeito en como se produce o consenso, levaría a concluír que tamén a súa estratexia política, baseada na loita institucional como único medio de accede-lo poder, axuda á consolidación do estado democrático burgués parlamentario, e a manter a amplos sectores populares nunha perspectiva reformista. O mesmo acontece en moitos países da periferia, onde moitas loitas de masas desembocan en novas eleccións, sen modifica-las vellas institucións da democracia burguesa, sendo canalizadas e neutralizadas segundo os intereses das clases dominantes


Neste senso sería importante sinalar, pois pode ser exemplificador, como  os traballadores da UE a 15, por exemplo,  levan protagonizado nestes anos de recesión económica, importantes mobilizacións contra a redución sistemática dos seus dereitos, sen que se poña en cuestión a democracia burguesa e a incapacidade da mesma para dar solucións, á cada vez maior riqueza duns poucos e a perda de dereitos e retrocesos nas conquistas sociais da grande maioría.


 Amadeo Bordiga dirixente comunista italiano, planteou no debate con Stalin, producido no seno do VI Pleno do Comité Executivo da IIIª Internacional, creo que adecuadamente, as diferencias entre “oriente” e “occidente” respecto á toma do poder e a problemática coa que se atopan os revolucionarios en cada situación: “Na Internacional só temos un partido que teña conseguido a vitoria revolucionaria: o partido bolxevique. Eles din que, polo tanto , debemos toma-lo camiño que levou ó partido ruso ó éxito. Isto é completamente certo, pero segue a ser insuficiente. O certo é que o partido ruso loitou baixo condicións especiais nun pais no que a revolución burguesa liberal aínda non se levara a cabo, e a aristocracia feudal non fora derrotada pola burguesía capitalista. Entre a caída da autocracia feudal e a toma do poder da crase obreira hai un período demasiado curto para que poda compararse co desenvolvemento que o proletariado terá que levar a cabo en outros países. Porque non houbo tempo para construir un aparello de estado burgués sobre as ruínas do aparello feudal tsarista. O desenvolvemento ruso non nos proporciona unha experiencia de como pode o proletariado  derrocar un estado capitalista liberal-parlamentario que exista desde hai anos e teña capacidade para autodefenderse. Nembargantes nós debemos saber como atacar un estado democrático burgués moderno que, por unha banda, ten os propios medios para mobilizar e corromper ideoloxicamente ó proletariado, e, por outra, pode defenderse a si mesmo no terreo da loita armada con maior eficacia que a autocracia tsarista. Este problema nunca xurdiu na historia do partido comunista ruso”.


Bordiga situaba, non na sociedade civil, senón no estado o “no gordiano” que hai que crebar para toma-lo poder.


A realidade é que a democracia burguesa crea a ilusión de que no seu exercicio, as diferencias existentes entre as persoas por pertencer a clases distintas, desaparecen,  e que os votos dos que teñen menos riqueza e ata os que non teñen ningunha, valen o mesmo   que os dos que máis teñen. As diferencias económicas existentes no seo da sociedade, por non se sabe que medios, deben ser máxicos, convértense en igualdade xurídica entre explotadores e explotados no seo do estado. E non hai maxia algunha; a constatación cotiá débenos levar a afirmar que a democracia burguesa é unha formalidade coa que non debemos enganarnos; na mesma, os poderosos teñen mecanismos suficientes de influencia ó marxe das regras democráticas para orientar e determinar as políticas económicas e sociais dos gobernos elixidos polo sistema parlamentar. Financiando, por exemplo as súas campañas.


Verifícase, un día tras outro, o dito pola viúva do presidente francés François Mitterrand, nada sospeitosa de marxista ou revolucionaria, unha persoa timidamente progresista que considera que tanto Francia como os EEUU de Norteamérica non son unha democracia, porque nestes países, como en tantos outros, “os electos aproban unhas leis que nunca propuxeron e que os electores non queren”. 


Aínda que o parlamentarismo se ten convertido no principal mecanismo ideolóxico de dominación dos poderes económicos, debemos valorar que o sistema parlamentar hoxe existente é froito da loita dos traballadores e traballadoras e a perda desta conquista representaría un paso atrás sen precedentes; pero sen esquecer que a ideoloxía da “democracia burguesa”  constitúe a síntese permanente do consenso inculcado polo estado capitalista, e o seu poder de cooptación e asimilación de sectores obreiros e populares é maior, como di P. Anderson,  que calquera  reforma de carácter económico, sempre sometidas a debate e cuetionadas polos traballadores, xa que constantemente tenden a crear, estas reformas, novas expectativas, que ningunha economía capitalista pode satisfacer.


Pola contra, a estrutura política capitalista non se pon en cuestión, por parte da clase obreira, nos últimos 70 anos nos países do centro do sistema; e moi poucas veces na periferia. Este é un elemento básico que desde o meu punto de vista hai que modificar nunha estratexia revolucionaria; pasar da aceptación á denuncia da democracia representativa como forma de ditadura das clases opresoras e ningún revolucionario debe loitar por mellora-lo estado que explota e si facer comprender á gran maioría da poboación o funcionamento do estado alternativo, baseado en novos valores democráticos. ¿Significa isto renunciar á participación nas institucións e a conseguir reformas desde as mesmas? En absoluto, pero non perdendo nunca de vista que o estado é un instrumento de clase e o estado capitalista un instrumento ó servizo dos capitalistas.


Así pois unha proposta revolucionaria debe construirse tamén sobre a conclusión de que é a existencia dunha democracia burguesa, onde  parece que as diferencias de crase “desaparecen” co “un home, unha muller  un voto”, o “estado representativo”, é, dicíamos, o atranco fundamental, o maior condicionamento ideolóxico para que as masas obreiras podan pensar na necesidade dun “estado socialista”, condición necesaria e imprescindible para avanzar cara á consecución dunha sociedade deste tipo.


Como conclusión: o “estado parlamentario” que pasa por ser a “suma xurídica dos seus cidadás”, é o eixo dos aparellos ideolóxicos do capitalismo, por iso non se pode separar sociedade civil de estado. Os medios de comunicación, a igrexa, a escola, etc., xogan un papel complementario, fundamental para garanti-la estabilidade do réxime de clases capitalista, tamén as relacións de mercado e o proceso de traballo, pero o principal papel cultural-ideolóxico é o estado mesmo.








OS ELEMENTOS CONSTITUTIVOS DA HEXEMONÍA





Gramsci foi abrindo perspectivas diversas, algunhas poden parecer contraditorias ó longo da súa reflexión, difícil reflexión na cárcere, sobre aspectos fundamentais do seu concepto de hexemonía e das relacións entre estado e sociedade civil.


Reflexións moi valiosas para axudarnos a comprender hoxe o xeito en que se produce o dominio dunhas clases sobre outras.


Así noutro pasaxe dos Quaderni expón o problema da hexemonía non como  unicamente unha cuestión de consenso e centrada na sociedade civil, senón como unha suma de consenso máis coerción compartida entre a sociedade civil e o estado: O estado exerce a coerción e a sociedade civil o consenso. Argumento que pode inducir a equívocos e non permite comprende-la realidade.


 Pero tamén, é posiblemente resultado da análise sobre o que acontecía na súa patria, do poder exercido polo totalitarismo fascista, da identificación estado- partido, da existencia de bandas de paramilitares, que acosaban e esnaquizaban as organizacións obreiras e partidarias, establece en determinado momento, a identificación total entre sociedade civil e estado, chegando case a negar a existencia da primeira, o que pode levar a interpretacións de carácter ultraesquerdistas, como  aquelas que consideran que toda democracia burguesa é fascismo. Di Gramsci: “ Por estado debe entenderse non só o aparello gobernamental, senón tamén o aparello privado da hexemonía ou sociedade civil” e sentencia “en realidade, sociedade civil e estado son unha e a mesma cousa”. “A sociedade civil é tamén parte do estado, en realidade é o estado mesmo”. Quen non distinga un réxime democrático-burgués do fascismo, aínda que ambas las dúas son formas da ditadura do capital, esta a caer nunha política sectaria como a do “terceiro período”, onde identificábase, mediante a teoría do social-fascismo, á socialdemocracia cos nazis e fascistas, de onde xurdiu a negativa da fronte obreiro para combater cos primeiros ós segundos. Na actualidade esta posición dificulta a comprensión das especificidades da democracia nas sociedades do noso entorno.


Así pois dende o meu punto de vista, tan erro é considerar que non hai límites entre sociedade civil e Estado, como afirmar a supremacía da primeira sobre o segundo que leva, como xa dixemos á concepción da “vía parlamentar ó socialismo”, construida esta, sobre dúas ideas  trabucadas: a primeira, que no centro do sistema o capitalismo só require do aspecto cultural, consensual,  da hexemonía,  para manterse no poder e a segunda, que fronte o principio marxista de “unidade política do estado burgués” que precisa dunha revolución para destruilo, considerar posible despieza-lo estado e ir “neutralizando”, por parte dos traballadores,  pezas esenciais do mesmo, mediante o exercicio da hexemonía cultural da clase obreira e os seus aliados, entendida só como consenso ; hexemonía que se pode incluso exercer sobre sectores das  clases antagónicas.


Esta é outra das conclusións que os partidos reformistas establecen dunha determinada lectura de Gramsci: que a crase obreira é capaz de chegar a acada-lo consenso incluso de sectores da propia burguesía, unha clase antagónica, sobre moitos aspectos da súa política, en determinadas coxunturas, e neutralizar así ás forzas de oposición ó socialismo.


Pero creo que Gramsci tiña moi clara esta cuestión; nunha pasaxe que moitos queren esquecer, di textualmente: “Un grupo social é dominante sobre os grupos inimigos ós que tenta “liquidar” ou  someter mediante a forza armada, e é dirixente respecto dos grupos “afíns” ou aliados. Un grupo social pode, e de feito debe, ser dirixente antes de conquista-lo poder do goberno (esta é unha das principias condicións para a conquista do poder mesmo); despois, cando exerce o poder e o mantén firmemente no seu puño, se convirte en dominante, pero tamén segue a ser dirixente”.


A conclusión á que debemos chegar despois de analiza-las aportacións   que fixo Gramsci á  análise de como domina a clase dominante e o camiño para a consecución do poder por parte da clase obreira, é que posiblemente pola súa difícil situación na cadea, só esbozou toda unha serie de cuestións vitais para o proceso revolucionario, sobre os que posiblemente tentaría afondar máis adiante. Afondamento que nunca se produciu pola súa morte sendo aínda novo, e que todos os que se consideren marxistas deben levar adiante, xa que teñen nos seus escritos unha fonte inesgotable de cuestións básicas para entender o dominio na sociedade capitalista e a forma de toma-lo poder.


Creo que a interpretación xusta sobre o concepto de hexemonía, que é a suma de consenso máis coerción,  e polo tanto explica a dominación burguesa, é a que elabora P. Anderson,  cando establece o exercicio do consenso en ámbolos dous termos, sociedade civil e sociedade política, ou estado, e o da coerción neste último. Só comprendendo esta asimetría se estará en condicións para establece-lo proxecto estratéxico adecuado para a toma do poder.


Como xa dixemos o dominio burgués baséase na aceptación por parte da maioría da sociedade, do consenso das masas, cunha situación determinada;  pola crenza de que elas exercen o seu propio goberno no “estado representativo”. Pero para que as masas cheguen a esta conclusión errada, necesítase tanto a práctica diaria do exercicio da propia democracia burguesa, como doutros elementos creadores da propia crenza: escola, medios de comunicación etc..


Os revolucionarios nunca deben esquecer, que aínda que na vida cotiá o estado parece que non existe, e que os neoliberais de toda caste falen da “necesidade de adelgaza-lo estado”, este si existe co seu monopolio da violencia “lexítima”, que é quen lle da, repito, aínda que na cotidianeidade da vida non se aprecie, a robustez ó sistema e apórtalle valores culturais, ideolóxicos, etc. “Adelgaza-lo estado” non significa para eles eliminar os instrumentos da violencia. É a existencia dese estado “invisible” o que fai poderoso ó sistema, porque no  caso de xurdir unha situación de crise, que poña en cuestión ó capitalismo, a coerción vai desprazar axiña ó consenso, a violencia convértese en dominante e determinante, e os instrumentos coercitivos do estado pasan a situarse no lugar de vangarda. Iníciase o proceso máis extremo do que Alba Rico denomina “pedagoxía do voto”. O voto popular foi unha conquista que custou arrancalo ós gobernantes, sangue, suor e lágrimas. Os capitalistas “manexan” a democracia aplicando unha “pedagoxía” que non exclúe ningún método, manipulación legal, o señor Herrero de Miñón fixo unha declaracións sobre a lei electoral española e o seu obxectivo de marxina-los comunistas, que establece unha realidade que, aínda que sospeitada non deixa de ser sorprendente, propaganda, soborno e chegado o caso feixismo. Se un pobo non vota segundo os intereses dos grupos económicos aplícaselles esa “pedagoxía”. Nos casos máis extremos se suprime e neutraliza a unha parte da poboación e despois duns anos permíteselles votar ós superviventes. España 1936, Chile 1973, Venezuela 2002, son tres exemplos da súa aplicación, no último caso fallida.


A experiencia da revolución rusa e outras posteriores ensínanos que coa desaparición do estado, desmorónase  toda a “arquitectura” social, económica, etc, construida á redor do esquelete estatal.


  ¿Sería posible hoxe nun país do centro do sistema, que as forzas que queren construir unha  alternativa ó capitalismo, tomaran baixo o seu control valéndose da “democracia representativa” parcelas do estado capitalista que pretenden destruir?. Pero ¿existen verdadeiramente esas forzas políticas hoxe?. Salvo minorías que se atopan moi lonxe dese obxectivo, as forzas que teñen posibilidades de conquistar parcelas de poder dentro do estado capitalista, atópanse integradas dentro do sistema e é imposible un cambio na súa estratexia de transformación da realidade.


 


A NECESIDADE  DUNHA ESTRATEXIA REVOLUCIONARIA PARA O SÉCULO XXI,  NO CENTRO DO SISTEMA CAPITALISTA E DE CONSTRUCCIÓN DA FORZA POLÍTICA QUE A LEVE ADIANTE.




         Analizado dun xeito sinxelo como as clases dominantes exercen a súa hexemonía, o poder en definitiva, como someten ás clases antagónicas, ás explotadas, compre contestar a dúas preguntas. ¿Que estratexia poden levar ás forzas revolucionarias no centro do sistema capitalista á toma-lo poder e inicia-lo avance cara o socialismo? ¿Cales son os elementos tácticos que fan posible esta estratexia?


         Creo que non é posible dada a fortaleza do estado e os grandes sectores da sociedade civil sobre os que as clases dominantes exercen hoxe a súa hexemonía, a toma do poder por medio dunha “guerra de manobras”; intentalo sería un erro político que custaría moi caro e significaría un retroceso no proceso de loita de clases; pero tampouco creo posible, o logro do poder por medio dunha “guerra de posicións”, é dicir, gaña-la hexemonía na sociedade civil, conseguir gañar e polo tanto neutralizar institucións e aparellos do estado democrático-burgués ata escomenzar a aprobar medidas de carácter transicional e socialista que permitan inicia-la modificación das estruturas sobre as que se asenta a actual sociedade de explotador@s e explotad@s.  O caso de Chile é paradigmático e ensina tamén, que un proceso revolucionario se ten que resolver en pouco tempo, non se pode manter a indefinición por un longo período, pois sempre beneficiará a quen verdadeiramente controla os aparellos coercitivos do estado.


         Os procesos revolucionarios nos países do centro do sistema teñen que ser resultado dunha mistura  de ámbalas dúas estratexias, cunha activa participación de masas.


Só desde as institucións non se avanzará cara o socialismo xa que o estado burgués está pensado para que no caso de que institucións e aparellos do mesmo non sexan administrados de acordo ós intereses da burguesía, sexan bloqueados por outros compoñentes do mesmo estado…e o final sempre fica o recurso de utiliza-los aparellos da coerción.


         En segundo lugar para avanzar cara a unha sociedade socialista, necesítase algo máis que a participación electoral da cidadanía, necesítase do pulo da loita de clase e a creación e construción de numerosas estruturas de base con representación directa, verdadeiros embrións do que permitirá a constitución  do “dobre poder”


         En terceiro lugar a utilización por parte dos explotadores dos instrumentos de coacción sempre é unha posibilidade, polo que a consigna leninista de “gaña-las tropas”, adecuada a nosa realidade é tempo, ten que ser estudada, teorizada e concretada en tácticas moi precisas. É necesario un traballo moi concreto para conseguir que o aparello represivo chegue ós momentos máis importantes do proceso o máis feble posible ou dividido. O proceso revolucionario avanzará máis axiña canto máis cativa  sexa a ameaza de contrarrevolución armada, golpe de estado, etc. O mesmo estudio precisase respecto ás ameazas do exterior.


         En cuarto lugar a necesidade de avanzar cara á creación do dobre poder. Produciuse en todas as revolucións, desde a francesa de 1789 ata a soviética de 1917, pasando pola española de 1868, onde os sectores populares manifestaron a vontade non só de crear unha alternativa ó poder instituído, senón ó novo poder que se estaba a configurar pero que non respondía ás súas necesidades e devezos. @s traballador@s crean as súas estruturas políticas. É o núcleo central de toda revolución; parte da percepción por parte do pobo, do disfrute incluso antes da caida do vello sistema, de como vai ser a democracia popular, participativa, que vai sustitui-la existente.


O dobre poder, o d@s traballador@s, en tempos pasados e nos próximos períodos, ten que construirse sobre a participación e apoio das masas, pero como dixo Lenin é inestable, e non pode coexistir durante moito tempo con outro poder no mesmo estado; un deles ten que desaparecer e case sempre é a determinación e a unidade quen vai decanta-la balanza cara a un deles.


 Este dobre poder, a existencia dunha nova democracia dentro da vella democracia burguesa, pode tamén, se as circunstancias o permiten, ter asento en certas institucións do estado burgués, os concellos por exemplo, se as forzas revolucionarias son capaces, unha vez que as dirixen, de abrilas ó pobo.


         Hoxe debémonos preguntar e dar unha resposta axeitada sobre cal debe se-la estrutura do dobre poder no século XXI. Mobilizacións como as dos chamados países da Europa do leste, onde se abolira o capitalismo de mercado despois da segunda guerra mundial, non serven de ensinanza. O aparello estatal foise “disolvendo” sen utiliza-lo aparello coercitivo, xa que non estaba en xogo as estruturas de poder de clase; cambiouse unha sociedade que non era nin capitalista nin socialista, por outra con capitalismo de mercado. A loita polo poder produciuse entre os que usufrutuaban as riquezas do país controlando o estado e os que querían restaura-lo capitalismo; pero todos pertencentes a un mesmo grupo social, non houbo confrontación de clase. Moitos dos membros da nomenclatura do réxime anterior,  son hoxe propietarios de grandes empresas roubadas ó pobo, coa complicidade dos que sen pertencer a ese grupo “dirixente” do antigo réxime, eran partidarios da restauración capitalista.


         A experiencia máis próxima de dobre poder atopámola en Bolivia e Ecuador, onde as masas mobilizadas, organizadas, paralizan os seus respectivos países, as estradas, a produción, etc.,  e obrigan a dimisión de varios presidentes do poder executivo. Asembleas de barrio, sindicatos pero de distinta natureza ós existentes en Europa, etc., fusionados con organizacións tradicionais dos pobos orixinarios, constitúen o dobre poder nestes dous países.


         Distinto é o caso arxentino e venezolano; no primeiro unha medida de carácter económico, o peche da banca, produce un balbordo dos pequenos aforradores ó que se suman outros sectores sociais golpeados pola crise económica. Non é resultado dun proceso político que leva a unha organización das masas; é máis ben un movemento espontáneo de sectores da pequena burguesía que recúan cando se incorporan ó mesmo sectores obreiros e populares; non existía nin organización nin obxectivos de carácter estratéxico.


         Pero estas experiencias de dobre poder son moi diferentes ás de Rusia de 1917, fundamentada nos soviets, que tiñan unha base fabril moi importante aínda que segundo avanzaba o proceso estendeuse por toda a sociedade.


         O dobre poder na Comuna de París de 1871, tiña unha base nas barriadas e non fabril.


         Todo o anterior nos debe levar a aceptar que non hai modelos e cada sociedade ten que ir creando as organizacións que van ser a base do dobre poder e cuxa natureza será expresión e resultado da loita de clases.


         En quinto lugar, salientar que o control de determinadas institucións do estado burgués por parte das forzas revolucionarias, aínda que fose dun xeito conxuntural, axudaría ó proceso. Cando as masas mobilizadas teñan o obxectivo común de conseguir un cambio na sociedade, cando funcionen os instrumentos de coerción do pobo, cando chegue ese momento que se considera fundamental no proceso, será importante, facilitaría aglutinar a máis sectores da sociedade non antagónicos, se algunha institución, elixida mediante o voto, acordara apoia-las posicións da gran maioría do país. Facilitaría un dos obxectivos mais importantes que xa está sinalado e que se ten que resolver nos primeiros momentos de iniciado o proceso, a “loita polas tropas”. A neutralización dos aparellos coercitivos.


Como podemos constata-lo obxectivo de que os traballadores e traballadoras asalariados se constitúan en clase hexemónica nunha sociedade capitalista avanzada e moi complexo; un proceso cheo de atrancos que se multiplicarán segundo se tomen medidas que permitan avanzar cara a unha nova sociedade asentada en alicerces anovadas.


E hai dous temas que son desde a miña óptica, nos moi importantes, centrais para que o proceso siga a avanzar. A cuestión da dirección política de todo o amplo e diverso movemento, que noutros momentos chamamos “bloque histórico” e a necesidade da hexemonía do pensamento revolucionario no mesmo. Sen teoría revolucionaria non haberá revolución. A elaboración de teoría debe ser o motor para a acción e esta é a que move o pensamento.


Entre estes dous elementos hai unha relación dialéctica e non valen fórmulas fáciles como dicir, a sociedade debe dirixir todo o proceso; a sociedade é moi diversa, nela reflíctense intereses distintos que en momentos de crise política van aflorar con violencia insospeitada e aínda que pareza hoxe que moitos sectores sociais están interesados nun cambio de sistema, só os traballadores e traballadoras asalariados, obxectivamente son os interesados nese cambio a pesares das contradicións internas e a complexidade que a clase obreira ten nestes comezos de século. Por iso é tan importante construi-lo partido dos traballadores capaz de fundi-la teoría revolucionaria coa clase, coas súas mobilizacións e coa memoria das mesmas.





En Galicia no mes de maio de 2009