A convicción profunda da actualidade da revolución, fai necesaria a organización política da clase obreira.

G. Lukács
 

lunes, 29 de marzo de 2010

A CRISE ECONÓMICA E A CRISE POLÍTICA

Roberto Laxe

As crises si teñen unha virtude é que rompen as rutinas, quitan as telarañas, obrigan a precisar moito as caracterizaciones, as análises…; ante unha crise non valen os trazos grosos, os conceptos repetidos como unha cantilena, pois a realidade que cambia rapidamente, ponnos na obriga da súa profundización.
Neste sentido, é o momento no que o marxismo ten que demostrar a súa superioridade sobre a metodoloxía burguesa, abstracta por definición, pois é a ferramenta intelectual para a transformación social.
Esta introdución “filosófica” ven, pois máis aló do acordo conxuntural entre a esquerda, de que o goberno lanzou o seu primeiro plan de choque contra a clase traballadora, e busca un acordo estatal que signifique un novo retroceso nas condicions laborais, non podemos pasar superficialmente sobre moitos aspectos que en realidade teñen un gran calado para a construción dun programa de transformación social: as causas reais da crise económica e contradicións interburguesas que ela xera, a crises de réxime, etc.
Neste sentido, debemos apoiarnos nas ferramentas do marxismo, non en declaracións dos propagandistas do neoliberalismo (os Krugman, Financial Times, Walt Street Xornal), interesados até a medula en seguir demostrando que “a sua” forma de entender o capitalismo é a que vai sacarnos da crise, propagandistas de que o Deficit é o problema de problemas, e que só o mercado non sacase do lio no que nos meteu o mesmo mercado. Son os mesmos que acusan a Obama de “socialista”.
Tampouco serven os de outros sectores da burguesía que defenden que o déficit é grave, moi grave, pero que as políticas para saír da crise pasan, xusto, polo seu aumento, para incrementar o poder de consumo das masas, e así saír da crise. Algúns deles, como Vicenc Navarro, mesmo chegan a propor un plan de obras públicas que xere emprego e aumente o consumo.
Ambos os dous sectores están de acordo cun plan de estabilización para sacar ao capitalismo da crise, só que uns, os primeiros, apuntan ao desmantelamento do Estado no pouco que queda, atacando brutalmente aos traballadores e as traballadoras, e os outros por unha especie de “estado do Ben estar”, sobre a base de leis que xeren emprego (lei de Dependencia, lei de economía sustentable, Peit, etc.,), desenvolvendo outros sectores distintos aos que sostiveron a económica até agora: como di un economista da Universidade de Vigo, a sociedade “postindustrial” foi un engano anglosajon -que creron todos, por certo, incluída toda a esquerda-, e que agora hai que volver á economía produtiva.
É o que teñen as crises, todos creen ter a solución, só que ao carecer dos instrumentos obxectivos do marxismo, só expresan as ilusións, as metas e as aspiracións dos sectores da burguesía á que representan.
Os FT, os WSJ, os neoliberais, seguen representando a esa burguesía ligada profundamente á especulación (aos hedge founds, aos Soros, que xa hai anos provocou coas súas manobras especulativas a caída de líbraa, como agora fixeron co euro), á industria petroleira, as inmobiliarias, etc., que teñen na súa biblia a frase de Adolfo Dominguez: “o que ten diñeiro, ten dereitos”.
A outra fracción está ligada a novos e vellos sectores produtivos (desde a nanotecnoloxía e a biotecnoloxía até o téxtil ou a alimentacion), enfrontados directamente ao problema central: a caída da taxa de ganancia. Son o automóbil, o téxtil, a industria agroalimentaria, químicas e farmacéuticas, e os bancos que están detrás deles. O seu obxectivo é a recuperación da taxa de ganancia, incrementando a explotación da clase obreira de maneira directa, aumentando a taxa de plusvalía polo aumento produtividade, é dicir, o desenvolvemento das forzas produtivas.
E esa é outra das cousas que ten a crise. Todos non van saír da crise. O goberno ZP, e este é un dos seus primeiros elementos do seu desprestixio -non ante a clase obreira que lle importa ben pouco, senón ante o seu propria clase- pretende que todos (menos as inmobiliarias, ás que deixou cair sen botarlles nin unha man) saian da crise, os especuladores como Florentino Pérez e os industriais como Ortega, os banqueiros como Botin, e os desfalcadores como Diaz Ferran (ao que non meten no cárcere por estafa, porque o goberno non quere).
Porque aínda que o que lles une é algo moi profundo, ante o risco de convulsións sociais pertencen á mesma clase social, un dos elementos centrais da situación do réxime é xusto leste, que a burguesía está dividida ante a saída da crise.
Non é que o PP non queira, por meros motivos electorais ou como pretenden os medios por unha oposición “radical”, apoiar ao goberno. Iso é dun simplismo que mata. O PP non apoia ao goberno porque tem trás de si o sector da burguesía que ten o vello proxecto que se basea na baixa produtividade e a superexplotacion dos traballadores.
É o máis ligado á construción (no PSOE tamén existe este sector, pero o seu eixo é outro), á especulación en torno ao aparello do estado (concellos, comunidades, etc.), herdeiro do franquismo como eles - que ven aos do PSOE como advenedizos, salvo que se fagan do OPUS como o ex alcalde de Coruña, Paco Vázquez-, etc. Que o sangue non chegue ao río, e nos aspectos centrais que o PP apoie ao goberno, non quere dicir que as contradicións non sexan agudas: o xuízo a Garzon non é ningunha broma, e esta atizado por quen esta atizado.
Por iso e porque algo comeza a moverse no movemento de masas, o Bonaparte tivo que baixar a terra e preventivamente reuniu ás direccións políticas da esquerda oficial, dos sindicatos, para chamar a todos “á orde”, é dicer, a un pacto social contra a crise.
A perspectiva non esta posta nunha simple crise de goberno. A institución central deste réxime é, xusto, o borbon. E si esta institución abandona o seu papel “bonapartista”, supostamente alleo á realidade, para baixar a terra, é que algo moi importante está a fraguarse.
A situación non esta marcada porque o PSOE e o PP non se poñan de acordo na Lei de Economia Sustentable ou na lei de aborto…; senon que vén porque a burguesía como clase está dividida ante a situación económica, e non ten unha política homoxénea, non ten receitas homoxéneas. Cada burgués ten unha saída distinta. Esta é a base material dos choques entre o PSOE e o PP, con CiU e PNV no medio, e este é o motivo de que o rei baixara á terra.
Cada un quere saír como poida, e iso supon crise de réxime. O Bonaparte ten que abandoar o seu papel por cima das clases, para facer politica concreta.
É o que teñen as crises; da mesma maneira que a clase obreira actúa ás veces co “salvese quen poida”, o mesmo a burguesía. Cada burgués busca “a sua” saída, e iso move toda a superestructura política. Este é un concepto básico no marxismo.

O plan do goberno
Os plans, porque até a data é máis preciso falar de “os plans”, porque non ten un plan (salvo que alguén lle queira chamar plan ás 137 leis contra a crise que o goberno aprobou desde o seu comezo) teñen un só obxectivo: recuperar a taxa de ganancia, e situar á burguesía española neste camiño.
E, novamente, recorramos á análise marxista.
A crise, que é mundial, ten como alicerce a caída da taxa de ganancia, que se expresa, un, na sobre produción en case todos os sectores industriais (exprésase como sobre produción, non é unha crise de sobre produción, porque a mercadoría non vendida e almacenada é capital morto, coa plusvalía contida sen realizar), dúas, nas manobras especulativas constantes, o foi a burbulla inmobiliaria, o é agora todas as manobras coa débeda dos estados e o mesmo euro, etc.; tres, a deflación (máis ben a tendencia á deflación, que é a caída dos prezos dos produtos por baixo do seu valor real).
A queda da taxa de ganancia, que afectou ao capital financeiro (no concepto leninista de fusión do capital bancario co industrial e o comercial en grandes truts ou corporacións), provocou que todos os estados, e o español á cabeza, saísen en apoio de bancos e empresas (non todas, no Estado Español deixaron caer de maneira ignominiosa ás inmobiliarias), que, aproveitando a gran precarización do mercado laboral, despediran masivamente. O aumento do déficit público era inevitable, pois é a primeira reacción lóxica dun estado: tirar das súas arcas, para aguantar as contas de resultados das empresas.
No estado español a feble taxa de mais valía que soportaba unha taxa de ganancia inferior á dos seus competidores europeos víase incrementada artificialmente por un endebedamento brutal dos consumidores (entre 1996 e 2002 aumentou un 70%, aprox, e entre 2002 e o 2007 un 243%), e do mesmo estado; ademais dos fondos europeos para o desenvolvemento, que aos poucos se han ir retirando.
Partir nas análises dos panfletos neoliberais sobre o déficit público para levantar unha politica que as enfronte, abre as portas a propor saídas socialdemócratas. Situar o eixo no déficit lévanos de cabeza a que o centro das preocupacións son as privatizacións: uns empresarios alemáns levaron ao extremo como combater o déficit en Grecia, propondo que vendera illas do Exeo. Lóxico, se tes déficit ou débedas, vendes as túas propiedades, conxelas as pagas que lles dás aos teus “fillos” (funcionarios do estado), etc., e xa tes liquidez. Pero isto non máis unha parte, importante sen dúbida (en Galiza é un dos eixos de Feijoo, privatizar todo), pero non a central, do problema, pois non afecta á taxa de ganancia, senón ás contas do estado.
O plan do goberno, aparentemente máis superficial que o do PP e a extrema dereita anglosaxoa, vai á raíz do problema do Estado Español: a taxa de ganancia non pode depender de subvencións europeas ou estatais, nin de apoios externos, senón do incremento da produtividade dos traballadores e traballadoras, do investimento “produtivo” que resolva o fondo do problema, a crise só superásese no Estado Español e no mundo cun novo desenvolvemento das forzas produtivas.
PERO. Si, pero hai un obstáculo central, histórico, o capitalismo na súa fase de decadencia só pode saír da crise, é dicir, recuperar a taxa de ganancia destruíndo forzas produtivas, ou avanzando no desenvolvemento das forzas destrutivas, a industria do armamento, no sentido que Marx dáballe a este termo, a produción de mercadorías cuxo valor de uso non aumenta a riqueza social ou resolve necesidades sociais, senón que é a/a súa destrución. Este é un dos aspectos.
E existe un problema concreto, español, a esta saída: o Plan de Estabilizacion.

O plan de Estabilizacion
É obvio que a campaña dalgúns sacando a relucir o Plan de Estabilizacion do 59 era interesada; dalgunha maneira prometen facer o que fixo despois do 1959, aguantemos os sacrificios, que despois viran os anos sesenta, o seiscentos, as vacacións pagas e a industrialización.
É necesario polemizar cos vendedores de soños, porque o futuro que nos ofrecen non se parece nin en “soños” a ese que nos venderon nos 60. As condicións son as opostas: o plan de estabilización do 59 foi o plan dunha burguesía que viña dunha acumulación primitiva de capital brutal, sobre a base da derrota da guerra civil e a superexplotacion dos traballadores e traballadoras, do estraperlo e o saqueo puro e simple de riquezas e bens.
Unha burguesía que quixo subirse ao carro do desenvolvemento económico provocado pola destrución da II Guerra Mundial.
Aos dous eixos do Plan de estabilización hai que sumarlle outro que ao silencialo, fai perder de vista todo o que sucedeu nos 80 e 90, e a aparición dunha burguesía industrial poderosa e cun marcado carácter imperialista: o INI, é dicir, o Instituto Nacional de Industria. Un organismo creado en 1941, pero que encontrou todo o seu sentido como apoio estrutural, central de todo o Plan de Estabilización.
Todo o plan do franquismo apoiábase en que a industria pesada, o aceiro, o tte ferroviario, a telefonía, o petróleo, o cemento, o aluminio,… é dicir, o 60% da industria española estaba en mans directas do estado.
As reconversións industriais dos 80, nas que pecharon aquelas industrias do INI non rendibles (estaleiros, altos fornos e siderurxia, as químicas, etc.), e a privatización posterior de todas as rendibles polos gobernos de Gonzalez e Aznar, permitiu a aparición de sector industrial poderoso con grandes implicacións imperialistas. Evidentemente non todas ficaron nas mans do capital español, algunhas como Aluminios, Endesa ou Tabacalera, foron a mans europeas ou norteamericanas. Pero iso non impediu a aparición dese sector, que a burguesía española non tiña; porque o Plan de Estabilización fixo eixo conscientemente en sectores industriais cunha baixa composición orgánica do capital, baseado na baixa produtividade dos traballadores e as traballadoras.
A burguesía partía da posición “cómoda” do que “inventen eles”, pois a clase obreira española, derrotada como estaba, non tiña a menor condición subxectiva de enfrontar o plan. Era máis fácil acumular capital sobre a base dunha industria que supuña un baixo investimento de capital, e con pouco risco, que un investimento de capital como a que supón pór en marcha acerías, altos fornos, ferrocarrís ou refinarías. Para iso estaba o estado franquista.
Esta é a lóxica do Plan de Estabilización do 59, e esta lóxica foi, e é, a que anima a un amplo sector da burguesía española, fundamentalmente apoiada no PP.
O capital español, até agora, foi saíndo das crises aumentando ese carácter especulativo, do que “inventen eles”…. Até a data, cando esta crise, a que supostamente provocan as subprime, pon branco sobre negro que a taxa de ganancia só pódese recuperar sobre a base dun salto cualitativo no desenvolvemento da produtividade do traballo.
O Plan de Estabilizacion chegou ao seu fin, e agora a burguesía española busca outro plan de “estabilización”. Por iso, hai tantas referencias aos dous grandes plans españois, o do 59 e os pactos da Moncloa.

Comezo do fin?
Os cambios que significaron na estrutura económica do Estado Español o plan de estabilizacion, tiveron a súa expresión no réxime franquista e a mesma reorganización do movemento obreiro.
O franquismo saíu do que se deu en chamar “autarquía”, réxime pechado baixo sete chaves do exterior, dirixido pola Falanxe e profundamente “ideológico”, nacional catolico, que foi substituído por unha apertura ao exterior, e a suba ao poder do réxime dos chamados “tecnócratas”, ligados fundamentalmente ao OPUS Dei. Pero non só foi a burguesía quen se reorganizou, a clase obreira xurdida nese cambio xerou o que logo sería a súa gran organización de loita contra o franquismo, as Comisións Obreiras.
O plan de estabilización tivo como unha das súas consecuencias directas, a apertura do franquismo aos investimentos estranxeiros, fundamentalmente norteamericanas (“Benvido Míster Marshall”), alemá e francesa, co proxecto estratéxico de ligarse á nacente Comunidade Económica Europea, que só se lograse nos anos 80.
Da mesma maneira que a crise do 72/73, a chamada do “petróleo”, que non é outra cousa que o fin da era do boom da posguerra, esta no fondo da necesidade do réxime de auto reformarse, cousa que logrou na Transición, a crise actual esta movendo toda a superestructura construída tras eses dous plans de anticrisis.
A baixada a terra do Borbón para chamar á unidade, a corrupción galopante dos dous grandes partidos do réxime, as pelexas no aparello xudicial, cos procesos ao Xuíz Garzón, a crise permanente do que foi o “representante” do movemento obreiro, hoxe case marxinal, o PCE, marcan un cadro de crise do réxime que vai máis aló dos rozamentos entre o PSOE e o PP.
As dificultades para atopar unha saída da crise que poña á burguesía nun novo ciclo de acumulación que recupere a taxa de ganancia, exprésase na incapacidade dos grandes partidos para levar adiante un plan real anticrisis, e esta movendo todo o aparello do estado. A crise leva a pór por diante de todo os intereses da fracción da burguesía á que representan.
Neste cadro, o movemento obreiro tamén ten que atopar as súas propias vías de reorganización. As organizacións sindicais maioritarias fan parte da crise do réxime, posto que as CCOO foron un dos seus puntais. Nos últimos anos xurdiu unha nova clase obreira que terá que atopar os seus camiños e experiencias para organizarse tanto no político como no sindical.
Unha clase obreira que ven con moitos “traumas”, como son as campañas sobre a “morte do socialismo”, froito da dexeneracion dos estados do “socialismo real”, da defeccion das suas organizacions politicas, o mencionado PCE ou as CCOO, ou na Galiza o BNG, integrados de cheo no rexime monarquico.
Mas a clase obreira demostra a cotío, como fan os metalurxicos, que existen, que estan vivos e dispostos á mobilizacion… mas para a súa victoria faise imprescindible a construccion dunha organización politica que teña como eixo central a loita contra o rexime do que se dotaron todos os sectores da burguesia para manter a explotacion da clase traballadora no Estado Español, o rexime do 78.