Santiago Alba Rico: Ao contrario. A caída de Ben Alí abriu o proceso revolucionario, que tivo os seus dous momentos fundamentais nas dúas ocupacións da Qasba (a finais de xaneiro e a finais de febreiro). A segunda levou ao recoñecemento dalgunhas das reivindicacións políticas das mobilizacións populares -entre elas as eleccións para unha Constituínte- pero dalgún modo transformou polo seu propio éxito, o curso das protestas. O impulso popular espontáneo entrou parcialmente así no molde dunha politización convencional guiada por un sistema de partidos; e digo parcialmente porque as demandas sociais e económicas mantivéronse insatisfeitas e unha boa parte do malestar organizado durante o levantamento quedou fóra das urnas. A abstención do 23 de outubro -en torno ao 40%- hai que relacionala con sectores xuvenís que sentiron traizoada a revolución e seguen pensando en emigrar a Italia e con sectores radicais que viviron como un gran fracaso a incapacidade da esquerda para presentar unha candidatura unitaria (tras a disolución da Fronte 14 de Xaneiro). Non se poden menosprezar os logros, pero a vitoria política da segunda Qasba foi acompañada de dúas derrotas decisivas en termos rupturistas: a do ministerio do Interior, cuxo aparello segue intacto, e a dos tribunais, que permanecen sen cambios. Perdeuse unha oportunidade de ir máis lonxe, pero boa parte das causas da revolución seguen vivas e a acumulación de forzas e de conciencia foi moi grande.
C.V: O novo goberno provisional está encabezado polos islamistas moderados, a que se debe o seu triunfo? Consideras que van cumprir coas expectativas da poboación?
Santiago Alba Rico: O triunfo dos islamistas débese a dous motivos. O primeiro é que representan aos ollos de moitos tunisianos a ruptura ética e política co antigo réxime; foron os máis perseguidos e preséntanse cunha aura de honestidade insobornable fronte a unha poboación que se levantou sobre todo contra a corrupción do réxime de Ben Ali. O segundo é a estratexia equivocada do centro-esquerda, notablemente dos dous partidos xa legais baixo a ditadura (o PDP de Nejib Chebbi e o Polo de Ahmer Brahimi), identificados pola maior parte da poboación como burgueses e prol-occidentais e que, en lugar de centrarse nos problemas reais da xente, enfocaron toda a atención no falso problema do laicismo. Como reacción, moitos sectores populares buscaron un referente na identidade islámica. En canto a cumprir as expectativas da poboación, non creo que Nahda dispoña nin do programa nin da vontade para facelo. Non se pode contentar á oligarquía tunisiana e aos mercados financeiros internacionais e ao mesmo tempo emprender ambiciosas políticas sociais que resolvan os problemas estruturais. "O islam huwa ao-jal" é unha fórmula máxica; as sociedades poden vivir de maxia -ou de relixión- un período, pero a realidade acaba por impor os seus duros límites.
Santiago Alba Rico: Tanto os EEUU como a UE resignáronse a cambiar de estratexia e están a negociar cos islamistas. A cambio, os islamistas non deixan de facer concesións. Na súa recente visita a Washington, Rachid Al-Ghanouchi fixo unhas declaracións moi ambiguas, por exemplo, sobre a cuestión palestina. Pero o discurso de Nahda é polisémico: cada vez que fala ten que dirixirse a cinco ou seis interlocutores distintos (as potencias occidentais, os seus votantes de dereitas, os seus votantes de esquerdas, os salafistas, os seus aliados no goberno). Haberá que seguir con atención os debates da constituínte e sobre todo as primeiras medidas dun goberno tripartito no que o máis fácil é queimarse. Nas próximas semanas veremos se hai algún cambio en política exterior e se se acometen ou non as reformas internas pendentes relacionadas co vello aparello do Estado. A presenza de Moncef Marzouki (do CPR) como presidente da república garante en todo caso, unha pugna progresista e nacionalista dentro da coalición de goberno.
Santiago Alba Rico: A situación dos traballadores e desempregados non deixou de agravarse como consecuencia da crise do turismo, a saída de empresas estranxeiras e a guerra en Libia. Desde o 14 de xaneiro non houbo un só día sen folgas ou protestas laborais e, tras un pequeno paréntese en vésperas das eleccións, as mobilizacións reactiváronse nas rexións do interior. A última en Gafsa hai poucos días -que aínda continúa- en protesta polo paro e a distribución de postos de traballo por parte da Compañía de Fosfatos (así empezaron as revoltas da conca mineira en 2008).
C.V.:Alfonsín na Arxentina dicía que coa democracia (burguesa) cómese e tense teito, alí demostrouse que con iso non basta, que perspectivas hai en Tunes?
Santiago Alba Rico: É difícil facer predicións, pero creo que en Tunes comezou un movemento sísmico cuxas réplicas, de ida e volta, van seguir ondulando a rexión. Creo que todo isto non fixo máis que empezar, tamén en Tunes, onde hai máis marxe de manobra e onde quizais se permita un pouco máis de democracia burguesa, pero onde en calquera caso o islamismo hexemónico terá que responder á presión popular, cousa que non poderá facer sen enfrontarse ao deseño euro-estadounidense para a zona.
Siria:
C.V.: Do mesmo xeito que pasou co ditador Gadafi, Bashar El Assad atopou o respaldo dun sector da esquerda que acusa os manifestantes de axentes da CIA. que opinión che merecen esas declaracións?
Santiago Alba Rico: Máis que unha opinión, a miña resposta toma a forma de dor. Preferiría que ese sector da esquerda ao que che refires fose tan cínico como as potencias imperialistas, que non dubidan en apoiar hoxe aos que traizoarán mañá e disimulan pouco o seu desprezo polos pobos. Se a xeoestratexia exixe sacrificar ao pobo sirio, que teñan o valor de dicilo. Pero como teñen que ser ademais de "esquerdas" e protexer a súa conciencia, fan algo pior: negan que haxa unha ditadura e negan que haxa un pobo que loita contra ela. O malo é que isto ten tamén os seus efectos. Eu fun acusado de xustificar, facilitar ou mesmo pedir unha intervención por afirmar a existencia dun levantamento popular; o pior desta criminalización (expresada algunhas veces de forma pouco serena e respectuosa) é que ignora, á inversa, a enorme responsabilidade que está a ter a posición dese sector da esquerda (con gobernos en América Latina) no curso das revoltas árabes e no éxito da contrarrevolución. Xogan á profecía autocumplida. Non mandan nin armas nin diñeiro nin a súa experiencia organizativa; nin sequera unha palabriña de apoio. Entregan o territorio e o discurso e logo -voilá- aí témolo, xa o dixemos: son todos peóns da CIA. Poderá dicerse que os gobernos latinoamericanos non poden permitirse intervir, que xa teñen bastante con ocuparse de defenderse a nivel continental e crear, por exemplo, a CELAC. Pero é que desgraciadamente interviron; eles tamén interviron e da pior maneira, apoiando a quen debían ser os seus inimigos porque eran tan inimigos dos pobos como os seus patróns occidentais. Eu son pequeno e non teño poder; non fixen moito dano. Eles son grandes e teñen moito poder; todo un bloque -por primeira vez en décadas- que podía manobrar para dificultar a repenetración das forzas neocoloniales na zona. Deixáronlles o terreo expedito. E as forzas imperialistas, claro, entran e interveñen, que é o que fixeron sempre que lles deixan. Cando un confiara inxenuamente na renovación da esquerda desde América Latina, hete aquí que o socialismo do século XXI parécese moito -moito- ao do século XX, tamén polo modo en que trata aos seus propios compañeiros de viaxe.
Santiago Alba Rico: Hai dúas cuestións. A primeira é de principio: considero justificado -lexítima defensa- que a poboación se arme, tras meses de represión feroz, contra un inimigo que non ten piedade. A segunda é máis ben táctica. Estou de acordo co opositor Michel Quilo en que o perigo está en que se arme non a poboación para defenderse senón o chamado Exército Libre Sirio para atacar ao exército da el-Asad. Acho que até fai moi pouco as Coordinadoras no interior, que son as que deben decidir -pois son os que se xogan a vida- tiñan moi clara a súa oposición tanto a unha intervención estranxeira como a unha militarización da revolución. En todo caso, o que me irrita é que sexan precisamente aqueles que noutros escenarios apostan moi alegremente pola loita armada os que no caso de Siria consideran sospeitoso - trás oito meses!- o recurso ás armas ou mesmo unha proba retrospectiva de que todo foi unha montaxe da CIA. Esa é, claro, a propaganda do réxime e da axencia SA.
C.V.: Hai sectores que seguen expondo as mobilizacións pacíficas a pesar dos masacres, outros queren a intervención de tropas a OTAN ou a ONU, ou sexa, do imperialismo, que resultado tería esta intervención?
Santiago Alba Rico: Equivoqueime con Libia e quero ser prudente, pero vexo moi difícil unha intervención. Paréceme máis probable, como suxería Abdelbari Atwan, o editorialista da El-Quds-al-Arabi, que finalmente as potencias occidentais decidan que se axusta máis aos seus intereses na zona o sacrificio do pobo sirio e da súa revolución democrática. E isto, en parte, porque unha intervención poría patas para arriba a zona do planeta onde hai unha maior concentración de intereses e de conflitos. Paréceme máis probable unha intervención contra Irán, cuxo efecto, en calquera caso, sería tamén parecido. O illamento de Israel fai temer un movemento de alto risco; contra a parede, trátase de crebar a liña Irán-Siria-Hizbulá e de paso converter a primavera árabe nun inferno de conflitos civís confesionais e sectarios (é moi evidente a procura dun enfrontamento entre chíies e sunníes en toda a rexión). Pero sen contar con que Rusia e China puidesen reaccionar, o resultado sería tan apocalíptico que quizais acabe predominando o pragmatismo nun mundo, en calquera caso, atravesado por impulsos moi irracionais (sobre todo no goberno de Israel). Ese pragmatismo implica optar polo mal menor e o mal menor para todos -salvo, claro, para os sirios- é o fin da revolución. Por todas partes ven signos dun retroceso occidental. A pregunta é: pódese xa volver atrás ou é demasiado tarde?
Tamén relación a Siria, ves un paralelismo en que agora a "comunidade internacional" quere intervir para protexer á poboación civil, despois de meses e meses nos que se mantivo a represión e agora é cando empeza a haber unha resposta armada por parte da oposición. Antes de que houbese esta resposta só había chamamentos ao goberno e mesmo como chegou a expor Trinidad Jiménez que seguía existindo a posibilidade de que Bashar mantivese a súa lexitimidade se facía algunhas reformas. Eu opino ademais que se se dá a intervención imperialista non vai aser coa exlcusión aérea, pois neste caso de pouco serviría dado que Bashar co que ataca á poboación é con armas e tanques e non hai cidades (que eu saiba) liberadas ás que estea a bombardear o que significaría que se lle facilitaría a entrada directa (como tropas de interposición), tal vez en Homs noutras poboacións, dividindo ao país e colonizándolo. Creo imposible unha intervención terrestre da OTAN nun país onde Rusia ten bases e deixou clara a súa oposición a calquera intromisión militar nos asuntos sirios. Apuntouse a posibilidade de que ese papel militar xogáseo Turquía, pero Turquía -como a Liga Arabe- tamén ha recuado nos últimos días na súa belixerancia contra o réxime de el-Asad. Teño a impresión de que a situación se vai a estancar. Aínda que o Exército Libre sirio, que non obedece ordes do Consello Nacional Sirio, poida seguir tentando de forzar as cousas con ataques crecientemente espectaculares. Pero a oposición mesma percibiu tanto os riscos dunha intervención como este retroceso ou estancamento e volve expor o retorno ás formas orixinais da revolta, baseadas na desobediencia civil. A folga xeral indefinida convocada nas cidades rebeldes sinala claramente este retorno ás orixes como resposta tamén ao claro estancamento -se pode definirse así a morte cotiá de manifestantes- da situación.
C.V: Sobre Libia temos un gran acordo políticio en relación ao que significaba Gadafí e a rebelión ou revolución contra el. Agora a "comunidade internacional" desvélase porque o novo goberno, que tardaron varias semanas en conseguir formar, sexa recoñecido pola poboación, e máis ben que consiga gobernar. Para iso ten a dificultade de que as milicias rebeldes seguen existindo e por suposto están armadas. Tes información sobre cómo está realmente a situación do poder en Libia nestes momentos?
Santiago Alba Rico: A situación é moi complexa e a súa complexidade mesma demostra, como escribín máis dunha vez, que a OTAN bombardeou Libia, pero non controla o país. As últimas noticias son inquietantes: as milicias, ás que se deron dúas semanas de prazo, néganse a desarmarse e abandonar Trípoli, onde a poboación maniféstase contra elas; en Benghasi, comezou un sit-in na praza da revolución na que os mozos que comezaron as revoltas en febreiro reclaman unha "revolución para corrixir o rumbo" e exixen a destitución de Abdel Jalil, a disolución da CNT e a formación dun goberno sen lazos co réxime de Gadafi. Hai uns días as milicias de Zintan tomaron o aeroporto de Trípoli e sostiveron choques armados co exército nacional libio. Ao mesmo tempo, os Amazigh, o 10% da poboación, saen tamén á rúa a reclamar os seus dereitos. O derrocamento de Gadafi saca á luz un millón de tensións nun país armado até os dentes e sen ningunha tradición de loita ou negociación política. Nestas condicións, os acordos entre os Irmáns Musulmáns e o Grupo Islámico Combatente son a única garantía de establecemento dunha mínima institucionalidad que permita a construción desde cero dun Estado civil. Os lazos entre Nahda e os IIMM libios son moi fortes, como o demostra a presenza de Rachid Al-Ghanouchi o pasado día 10 de decembro en Trípoli para participar no chamado Congreso pola Reconciliación. A situación é moito máis inestable que en Tunes ou mesmo que en Exipto, pero o bombardeo da OTAN non dá máis vantaxes en Libia á intervención occidental.
No hay comentarios:
Publicar un comentario