Roberto Laxe
É evidente que é un recurso fácil parafrasear a Marx e Engels, pero ás
veces a realidade pono en bandexa; alen máis, até outra cita de ambos autores
podería servir como instrumento lóxico para entender o que está a suceder: “a
historia repítese, a primeira como drama, a segunda como farsa”. A mesma comparación
entre a “pantasma” do Manifesto Comunista e a “pantasma” actual confírmanolo.
A crise económica está exacerbando a vella rivalidade entre as
potencias europeas fomentando o chovinismo nacional e a xenofobia, como pon de
manifesto o resultado do referendo Holandés para a incorporación de Ucraína e,
sobre todo o Brexit, o referendo para a saída de Gran Bretaña da Unión. Baixo
os golpes dunha crise social galopante, e coa agudización das contradicións de
clase, ante os ataques contra os traballadores e as traballadoras europeas, a
Unión Europea esta afundíndose na Illa de Lesbos e o campo de concentración de
Idomeni, coa aplicación do acordo con Turquía para a deportación das persoas
refuxiadas, vulnerando os “valores democráticos” que din inspirar a súa
existencia.
A Unión Europea, con este acto de guerra contra os pobos, só pode ter un final, a súa disolución: non serve para outra cousa que para rescatar bancos e grandes empresas, polo que os pobos de Europa non podemos esperar absolutamente nada dela. O atentado de Bruxelas demostra que mesmo é incapaz de garantir a seguridade en Europa nin de controlar as forzas que eles mesmos, coas súas politicas imperialistas, desataron.
Fronte a esta crise e a ameaza máis que sería dunha explosión, están a
xurdir voces desde o campo do progresismo, que, aceptando a premisa da profunda
crise que a atravesa, tentan rescatala, centrando os seus ataques en que “está
gobernada de facto por unha tecnocracia ao servizo dos intereses dunha pequena,
pero poderosa, minoría...”, como din no chamamento ao Plan B de
Varoufakis e moitos outros dirixentes progresistas europeos, desde membros do
Podemos até o Bloco Portugués, pasando pola Fronte de Esquerdas francés ou o
Die Linke alemán.
Para os autores do Plan B, democracia e UE poden ir da man, a condición
do seu "resgate" dos seus xestores; e como demostraremos, a Unión
Europea é a negación de calquera perspectiva democrático, mesmo burguesa, e,
por descontando, transformadora da sociedade.
Na orixe está o pecado: o
Tratado de Maastricht
A UE, xurdida nos anos 90 como herdeira da Comunidade Económica Europea
e da Unión Monetaria Europea, nace en plena orxía neoliberal sobre a base dun
tratado, o de Maastricht que eleva á categoría case constitucional, o
neoliberalismo. Máis aló de todos os acordos e tratados sucesivos, é Maastricht
o que establece os marcos fundamentais da UE, a cidadanía europea, o carácter
obrigatorio das directivas europeas sobre a lexislación dos estados e o famosas
cinco condiciones restritivas para a incorporación á UE, que son as “táboas da
lei” para posteriores acordos.
Para entender o porqué das políticas da UE desde que estalou a crise do
2007, e antes como “a axenda 2000” do goberno socialdemócrata de Schoeder na
Alemaña, que se anticipou ás medidas de austeridade e recortes que agora
aplican ao conxunto da UE, é preciso lembrar que o Tratado xa establecía
limites ao déficit público, un 3%, e á débeda soberana, un 65%, do PIB.
É preciso lembrar que no seu articulo 104 prohibíase que os bancos
centrais e por suposto, o Banco Central Europeo, financiase directamente aos
estados, obrigando a estes a acudir aos mercados financeiros para endebedarse.
Mentres houbo diñeiro, e os bancos tiñan liquidez, este mecanismo non xeraba
ningún tipo de fricción; pero ao estalar a crise, cando os estados teñen que ir
ao resgate dos mesmos bancos que son os seus acredores, os límites da débeda
saltaron polo ar, abrindo unha profunda brecha nunha das condicións relixiosas
do Tratado, o tope da débeda. Hoxe a débeda dos Estados e o déficit son algún
dos quebradizos de cabeza máis grandes para os mandamases da UE.
É preciso lembrar que este Tratado, e a súa concreción o Tratado de
Schengen, baixo a ilusión do “fin das fronteiras”, non rexían, nin rexen, de
igual maneira para os capitais e mercadorías, como para os seres humanos. Coa
actual crise dos refuxiados, as barreiras, os arames de espino, os muros que se
están levantando por media Europa para impedir o seu “libre paso” -a soñada
libre circulación de persoas-, sen que ninguén desde a Comisión Europa (goberno
de facto da UE) impídao, está a dinamitar un dos valores que lles permitiu, ao
longo de moitos, lexitimala, ao asociar “Europa=liberdade”. Iso si, pon
barreiras ás persoas, mentres os capitais, os beneficios empresariais, o
intercambio financeiro segue tan “libre” como sempre.
É preciso lembrar que baixo o manto do Tratado de Maastricht as
burguesías europeas elaboraron Directivas como a Bolkestein, que supuñan
dinamitar o estado do benestar e as conquistas obreiras, a establecer o
principio do ”pais de orixe”, de tal maneira que as condicións legais de
traballo e dos servizos virían dadas polo país de orixe da empresa, e pola
lexislación “nativa”, o que abría a porta de pao a pao á deslocalización cara
aos países con menos conquistas sociais. Significaba unha igualación por abaixo
da clase traballadora, e o xeneralización dos cidadáns de 1ª e de 2ª,
destruíndo o mito de que todos os cidadáns europeos somos iguais.
É preciso lembrar a unha Constitución, como foi o fracasado intento de
Constitución Europea que franceses e holandeses rexeitaron en referendo, que
era, como sinalaba o Manifesto da Plataforma Galega polo Non á Constitución
Europea, “é a garantía da expoliación que as multinacionais europeas fan no
mundo, sexa dos recursos petroleiros, mineiros, mariños, etc.”, un camiño de
liberalización absoluta dos servizos e o comercio que agora están a impor a
través das directivas do control de deficit e negociando cos EE UU no TTIP.
Tras este fracaso, o Tratado de Maastricht é a Constitución Europea de
facto, e como boa constitución, nel establécense as regras do xogo que logo se
desenvolve na lexislación concreta. Ante el só caben dúas opcións, polo seu
carácter de acordo capitalista a súa reforma para o “resgate democrático” da UE
só é unha operación cosmética que mantén a súa esencia, democratizándoa, ou se
derroga, rompendo a actual Unión e abrindo un proceso constituínte en toda
Europa cara a unha saída dos traballadores / as e os pobos.
O Plan B opta polo rescate “democrático”, antiausteridade se, pero sen
romper cos cimentos capitalistas e neoliberais de todo o edificio, que son a
base das políticas desenvolvidas pola UE en toda a súa existencia.
Quen decide, os tecnocratas
ou os pobos
O Plan B afirma que a actual UE está gobernada por “tecnócratas” ao
servizo de minorías moi poderosas... Como afirmación xeral pode parecer moi
radical, pero en realidade esta separación entre “gobernantes” (tecnócratas) e
clases sociais esconden no fondo unha lóxica que claudica á propia UE, posto
que xustifica ese “resgate” da UE pola xente do “común”, que barra aos
tecnócratas e poña freo ás minorías poderosas, sen tocar a súa esencia
capitalista, burguesa.
A actual UE é un acordo económico que xorde das necesidades do
capitalismo europeo e norteamericano, un, para enfrontar a onda revolucionaria
tras a II Guerra, que ameazaba con estenderse por Europa, dous, froito da forza
que ten a concentración e centralización do capital que deu orixe ao primeiro
acordo, a CECA, a Confederación Europea do Carbón e o Aceiro. Dela xurdirá a
Comunidade Económica Europea (CEE) e, por último, a UE. Á EE UU esta unidade
víñalles perfecto, nun período histórico en que a súa hexemonía política e
económica era humillante; tiñan, desta maneira, un mercado único, sen
complexidades burocráticas, para os seus produtos e a súa potente industria.
Sobre estas necesidades, “ao seu xeito”, constrúen uns aparellos
burocráticos (tecnocráticos) como a Comisión Europea, establecida no Tratado de
Maastricht, que ninguén elixe e é o verdadeiro goberno da UE a través das
Directivas, de obrigado cumprimento por todos os estados. O Parlamento Europeo
non é máis que un organismo consultivo, sen ningún poder real; é unha farsa de
organismo democrático, mentres o poder real reside en organismos non electos.
Cando o capitalismo pon en marcha as forzas económicas sempre xera o
seu contrario, ten consecuencias sociais e políticas inevitables. A unidade
económica que buscaban foise trasladando á sociedade, a CEE primeiro e a UE
despois, e xeraron unha dinámica social que culminou, a pesar das burocracias
sindicais, na 1ª Folga Xeral Europea no 2012, nunha tendencia cara á
unificación das loitas contra as políticas da Comisión Europea. O proletariado
máis organizado e experimentado do mundo avanzaba no camiño da súa unidade.
Isto tiña que asustar ao capital e aos seus cipaios, os burócratas sindicais,
que non volveron dar sinais de vida nese camiño de unidade dos traballadores /
as europeas. O illamento do pobo traballador grego, tras as decenas de Folgas
xerais e o triunfo de Syriza, ante as brutais presións da CE e a Troika foi
todo un símbolo de que a burocracia sindical europea non estaba á tarefa de
cuestionar a Unión.
Admitirán os impulsores do Plan B que Unión Europea e tecnócratas son
os mesmo, parte da mesma clase social capitalista, e que rescatar á UE das súas
mans, burócratas sindicais incluídos, supón romper a actual UE. Que por
definición, por ser filla das necesidades do capitalismo que na súa fase
imperialista desborda as “vellas” fronteiras nacionais, pero non das
necesidades sociais, e convértea en contraditoria coa democracia; é a súa
negación, como se pode comprobar todos os días: tratado para a deportación de
persoas refuxiadas, barreiras e arames, leis “mordaza” e estados de emerxencia
/ cerco contra os dereitos políticos baixo a xustificación de loita contra o
terrorismo, anulación do dereito a decidir sobre os pobos, xa sexa o non á
austeridade como en Grecia, xa sexa o dereito á autodeterminación.
O Plan B sitúase, ao afirmar o “resgate democrático” da UE, na ilusión
de querer converter os seus desexos en realidade, escapando desta; de que a UE
é unha minoría de tecnócratas, si, ... que gobernan para a clase social á que
pertencen, os propietarios dos medios de produción, distribución e financeiros.
“A sociedade xa se puxo a
traballar”
Totalmente de acordo. O exemplo posto máis arriba da Folga Xeral
Europea do 2012 así o demostra; como o foi, pola negativa, o illamento imposto
desde as cúpulas da esquerda sindical e política ao pobo traballador grego
durante os meses que negociaron coa UE, limitándose a meras declaracións
xenéricas, cando comezaban mobilizacións de apoio ao OXI á austeridade no
referendo. Porque non se convocou unha xornada de loita de apoio ao OXI grego,
unificando á clase traballador ao redor dese rexeitamento. Isto significaría
unha dinámica de enfrontar á UE nun sentido oposto ao que os impulsores do Plan
B, entre cuxos impulsores se atopa un dos negociadores, o ex ministro
Varoufakis. O NON grego era contra a esencia da UE expresada no Tratado de
Maastricht. Nas condicións de crises actuais non caben negociacións coa UE que
non sexan para admitir as súas imposicións.
Aínda así, e vistos estes feitos, desde o Plan B non renuncian a
“romper co réxime de austeridade da UE e democratizar radicalmente as
Institucións Europeas, póndoas ao servizo da cidadanía”.
1.- Queren romper co réxime de austeridade porque consideran que os
actuais tecnócratas han “fracasado” nas súas políticas económicas, e por tanto
imponse outro tipo de políticas, expansivas.
Dicir, a estas alturas da crise que as políticas neoliberais teñan
fracasado, cando a riqueza dos máis ricos aumentou, cando as multinacionais
campan aos seus respectos por todo o mundo negociando acordos como o TTIP,
cando se destrúen países para saquear as súas riquezas, é non ver os obxectivos
das políticas de austeridade: aumentar a riqueza duns poucos e ampliar a base
produtiva do sistema, incorporando ao negocio e ao mercado as conquistas
sociais en sanidade, educación, etc.
A austeridade non fracasou nun sentido conxuntural, porque conseguiron
que o capitalista que se salvou da crise sexa máis capitalista. Pero estas
políticas fracasaron nun sentido estratéxico, en sacar ao capitalismo da súa
crise crónica, que estala ciclicamente; e fracasaron neste sentido, porque é
imposible que as resolvan se non é suicidándose como capitalistas; e iso,
obviamente, non o van a facer.
Loxicamente os impulsores do Plan B non se refiren a este fracaso,
porque entón non estarían a falar de rexeneracións democráticas, senón de
socialismo, “de expropiación dos expropiadores”. Eles falan de “fracaso da
austeridade”, porque soñan nunha volta ao pasado, á placidez do estado do
benestar previo á crise do 2007. Por iso din que a sociedade se puxo a
traballar “por un cambio radical nas políticas da UE”, non da propia UE; só das
súas políticas.
Se realmente queremos ser radicais, teremos que ir á raíz do problema e
esa raíz esta no carácter de clase, burgués, da Unión Europea, non só nas súas
políticas, que non son máis que a manifestación dese carácter. Iso supón
levantar un programa e unha política que se salga dos marcos institucionais da
UE, retomando o camiño aberto na HG do 2012 da unidade da clase obreira Europea
contra as políticas de austeridade e as institucións que as implementan,
supraestatales, a propia UE e estatais, os réximes e gobernos que as aplican.
2.- Como ferramenta para romper proponnos “democratizar” as
Institucións Europeas. Máis arriba viuse como esas institucións son froito
dunhas necesidades sociais moi concretas, as do capitalismo en crise, que se ve
obrigado a unificarse fronte ao competidor externo no saqueo de pobos e
nacións, ás outras potencias imperialistas, e o inimigo interno, a clase
obreira, e por tanto teñen de democráticas o xusto para poder venderlle ás súas
poboacións o que ocultan.
Nos feitos, é un oximorón “democratizar as institucións Europeas”. As
actuais Institucións Europeas só poden ser derrubadas, deconstruídas que dirían
os chefs de cociña modernos, para non deixar nada do que teñen de ferramentas
de opresión e explotación. Sobre as súas ruínas construír unha verdadeira
unidade dos pobos, unha Europa dos Traballadores e as Traballadoras. Estas
palabras resumen o programa polo que realmente a sociedade debe poñerse a
traballar, e non tentar a cuadratura do círculo, democratizar o que é
antidemocrático.
3.- O fin que nos propoñen é que a UE estea “ao servizo da cidadanía”,
coma se isto non fose máis que un significante baleiro, moi do gusto dos
políticos postmodernos.
O concepto “cidadanía” lévanos a algo tan vello (con todos os
respectos) como a revolución francesa, e á Declaración de Dereitos do Home e do
Cidadán. Resulta irónico, e aquí volve Marx cos “dramas” e as “farsas”, que o
termo “cidadán” defina o suxeito social para os albores do capitalismo como
sistema hexemónico, e volva ser, para moitos, o suxeito social na decadencia
dese mesmo capitalismo; cando xa deu todo de se, e agora só xera miseria,
barbarie e guerras.
O “cidadán” do século XVIII era o burgués que se rebelaba contra o
señor feudal e o seu réxime aristocrático; era a reafirmación dunha clase
contra outra. Non era un significante baleiro, senón que tiña un profundo
contido social e revolucionario. O que se autocualificaba “cidadán” era un
revolucionario que quería acabar coa autocracia e o absolutismo.
O “cidadán” do século XXI é todo o contrario, é a maneira que teñen as
clases medias e a intelectualidade de anular, de disolver as contradicións de
clase. Se “cidadán” no século XVIII era a maneira de igualar a todos fronte aos
condes, duques, marqueses, reis, e desta maneira situarse clase contra clase;
hoxe é todo o contrario. Cando alguén fala de cidadanía esta anulando nos
feitos a existencia de clases na sociedade, está a referirse aos capitalistas e
os seus traballadores / as en termos de igualdade; porque xa non hai condes,
nin marqueses, nin duques, todos somos individuos libres nunha sociedade que ou
ben pode estar ao servizo duns ou doutros, só basta con “rexenerar”
democraticamente as institucións, que poden valer para uns ou outros,
dependendo de quen as controle.
Anula as contradicións de clase e por tanto, sitúa a solución o
problema na utopía típica do pequeno burgués, do “cidadán”, que non se
considera nin capitalista nin obreiro, ou os dous ao mesmo tempo, segundo
convéñalle, e considera que as institucións do estado burgués perténcenlle,
aínda que estean usurpados por “tecnócratas” que actúan ao servizo de minorías
poderosas: con recuperar esas institucións chégalle para recobrar a súa
dignidade como “cidadán”.
Que isto non acabe coa explotación da clase obreira, co saqueo dos
pobos, interésalle o xusto para que tanto a clase obreira como os pobos
oprimidos lle apoien na súa aventura contra os “tecnócratas” que usurparon as
súas institucións. A pequena burguesía “cidadá”, como fixeron os seus
antecesores, os “cidadáns” revolucionarios do século XVIII, apoiáranse nos máis
oprimidos da sociedade, daquela os campesiños, hoxe os traballadores / as, para
enfrontar ás elites, sexan aristócratas ou plutócratas.
Esta lóxica, que no século XVIII foi revolucionaria, na decadencia do
capitalismo é absolutamente reaccionaria, que só serve para darlle a
institucións contrarevolucionarias un “verniz” progresista, porque xa non
falamos dun réxime de propiedade feudal e un estado absolutista, senón de
institucións burguesas, capitalistas.
Non é a sociedade en abstracto a que se ten que pór a traballar, non
son os cidadáns como entes xenéricos que non definen nada os que teñen que se
pór a traballar; son os prexudicados e os afectados polo carácter antiobreiro
da UE os que teñen que facelo, seguindo o ronsel marcado pola Folga Xeral
Europea e o Non Grego. Dentro da “sociedade”, da “cidadanía”, hai sectores que
viven ben, que están “felices” coa UE tal como está; como moito, soñan cunha
volta á placidez do Estado do Benestar que, despois dun longo proceso de
agonía, morreu no 2007. Por iso, non van máis aló do seu “rexeneración”, non
desexan acabar coa explotación capitalista que é intrínseca á UE, senón
simplemente adaptala ao seu modo de vida pequeno burgués.
A “rexeneración” como utopía
Nos feitos, é umha nova utopía a “rexeneración” da UE; mas o plan B ten
un elemento progresivo que non se pode desbotar, introduce a discusión de que
non ten ningún sentido o seguir respondendo dun xeito illado uns doutros,
fronte ás agresións que a UE perpetra. O acordo con Turquía contra as persoas
refuxiadas foi acordado por todos os gobernos se excepción; do mesmo xeito que
fixeron cando adoptaron as medidas de austeridade e recortes, contra os
dereitos laborais e sociais da maioría traballadora.
Neste cadro a discusión sitúase noutro nivel distinto; a clase
traballadora non pode seguir respondendo dun xeito illado, senón que recollendo
a experiencia da Folga Xeral Europea, e fronte o fundimento da Unión Europea,
ten que levantar as súas bandeiras. O Plan B é a reorganización das clases
medias, da intelectualidade e a pequena burguesía, ao redor do vello programa
da socialdemocracia, espazo abandonado polos partidos socialistas, convertidos
como San Pablo, á nova relixión do “neoliberalismo”; e xa sabemos que non ha
nada tan perigoso como o "converso".
O Plan B levanta, como medidas milagreiras, as propostas neokeynesianas
e do Estado do Benestar que permitiron os “trinta gloriosos” da postguerra
mundial. Mas, o que o Plan B esquece, ou non quere ver na súa profundidade, é
que a actual crise é a morte e enterramento deses anos… que xa non volverán;
que as súas conquistas como a sanidade publica, a educación, a estabilidade no
emprego, os bos salarios e as vacacións pagas son cousa do pasado,...
salvo que a revolución triunfe. O capitalismo non ten ningunha das condicións
que permitiron esas políticas, nin ha unha gran ameaza “socialista”, xa fose na
súa versión dexenerada e burocrática do stalinismo, non ha un gran ascenso
revolucionario que cuestione as bases do poder burgués e colonial, como foron
as revolucións italiana, francesa, ou a triunfante chinesa ou iugoslava. Non
ha, sobre todo, unha gran acumulación de capital froito da destrución masiva de
capital na II guerra, que permita “derramar” pola sociedade as migallas para
abducir a amplos sectores da clase obreira e popular.
Non existen ningunha destas condicións, o revés, vivimos na previa dun
gran estalido social a nivel mundial signado pola confusión nas alternativas
políticas, ocos por onde entran as "novas" políticas. Nas grandes
potencias mundiais, desde os EE UU ate Xapón, pasando pola UE, acumulanse as
contradicións sociais explosivas, agora expresadas en fenómenos políticos dun e
doutro signo: nos EE UU finou o vello bipartidismo, agora a contradición esta
entre os sectores ultrarreaccionarios ao redor de Donald Trump e os sectores
transformadores, ao redor de B Sanders. Na Franza as folgas xerais
transfórmanse nun fenómeno político, en Xapón o Partido Comunista é a segunda
forza máis votada.
O Plan B tenta construír unha alternativa intermedia entre un
capitalismo en crise e decadencia aberta e o que debería ser a “pantasma que percorrera”
o mundo: a pantasma do comunismo, e mentres a clase traballadora non constrúa a
súa “pantasma”, poderán ter algún éxito electoral; mas a crise empobrecerá mais
ás clases medias baleirando de contido calquera programa político que non
enfronte a raíz dos problemas, que na Europa actual chamase Unión Europea.
O afundimento da UE pon ás forzas da clase traballadora na obriga de
levantar de novo as súas bandeiras programáticas e a única perspectiva que pode
evitar que as clases medias, decepcionadas coas “novas” políticas da
socialdemocracia caian nos brazos da extrema dereita; esas bandeiras pódense
resumir en catro palabras: Estados Unidos Socialistas de Europa, que abra unhas
portas a unha saída á crise oposta polo vértice a actual Unión Europea.
Galiza, no mes de abril de 2016
No hay comentarios:
Publicar un comentario