Grupo de
traballo do 15 M da ria (Cambre, Culleredo e Oleiros)
Retomando ós
inicios: A orixe da Débeda pública en Europa
Como primeiro punto deste breve análise do rescate á
banca, debemos falar de xeito resumido sobre cómo se chegou a esta situación:
cal é a orixe da débeda pública, e cómo esta se converteu nun problema tan
grande para nós.
Se queremos porlle unha data á orixe da especulación
coa débeda pública ou soberana, que hoxe está na boca de todos para avalar as
políticas de recortes sociais, temos que retroceder ao Tratado de Maastricht,
en 1992. Nel, por influencia da lexislación de Estados coma o francés, onde
este sistema téñeno dende 1973, prohibeselle expresamente ó Banco Central
Europeo darlle diñeiro directamente ós Estados nin á mesma Unión Europea.
Antes desa data, o mecanismo fundamental de
financiamento estatal era directo: o Estado, ou Tesouro Público, establecía as
prioridades de investimento, e pedía ós Bancos Centrais correspondentes, que
fabricasen o diñeiro que precisaban. Deste xeito directo non había débeda
pública importante, pois o Estado non se prestaba a si mesmo con xuros de
usura.
Mais coa aprobación do Tratado de Maastricht, este
xeito de se financiar desaparece, e imponse a prohibición de facelo dun xeito
directo. Agora, e a partir do Tratado, os Estados teñen que pedir os cartos que
precisen aos bancos privados -ou sacar á venda nos mercados financeiros- os títulos
de débeda pública, os bonos do tesouro. Son logo estes bancos privados os que
lle piden o diñeiro ao Banco Central Europeo. Créase aquí un negocio perfecto
para os “donos do capital”:
O Banco Central Europeo fixa os tipos de xuro dos
cartos que entrega á banca privada a través do Euribor, que hoxe está nos
mínimos (o 0,75%). Estes cartos, que non podemos olvidar que son PÚBLICOS, son utilizados en
parte polos bancos para comprar débeda pública dos Estados, a un tipo de xuro
que ven determinado polos mercados, polas axencias de calificación (que son
parte dos propios mercados e polo tanto beneficiarios), e polas condicións
políticas e sociais en cuestión. Estes cartos públicos son prestados nalgúns
países a intereses moitísimo maiores. No caso de España, actualmente en torno a
un 7%. En Grecia, xa por riba do 18%. Un interese que ademáis sube
continuamente, de xeito forzado, polos propios mercados. É polo tanto un
negocio perfecto, os bancos privados fináncianse con cartos públicos, para
obter suculentos beneficios de cartos tamén públicos. Se os sumamos ós rescates aos
bancos, temos que nós pagamos os beneficios da banca, e tamén pagamos as súas
perdas. É unha máxima capitalista, privatizar os beneficios e socializar as
perdas.
A isto chámaselle usura, e deste xeito, o
endebademento convírtese nunha soga no pescozo dos Estados, e por extensión das
clases traballadoras deses Estados afectados, que ven todas as súas conquistas
sociais desmanteladas para pagar os xuros usurarios da banca e os grandes investidores.
Tamén destacar que nesta Europa, non existe unidade
nin igualdade, xa que hai un claro beneficiario de momento cos problemas dos
países do sur de Europa principalmente, e é Alemaña. A prima de risco, que
levamos tempo vendo como non para de subir polos ataques especultativos, é un
parámetro que mide a diferencia entre un bono, e bono de referencia, que é o
alemán. Polo tanto, Alemaña estase actualmente financiando case gratis, á costa
de que os países do sur cada día o fagan a un maior interese. De ahí que non
teña de momento moita iniciativa por mudar a situación, na que ademáis os
bancos do seu país están a facer un grande negocio no resto de países.
Da débeda privada á debeda pública: a socialización
das perdas
Falemos agora de cómo con estas condicións se chegou a
trasladar unha débeda que era na súa maioría privada, ás contas dos Estados, e
polo tanto a repercutila na súa poboación.
Destacar aínda así, que cando no verán do 2007
prodúcese o comezo da crise actual, a débeda pública do Estado español non
pasaba do 54% do PIB, mentres que a débeda privada, dos bancos, das empresas e
das familias, multiplicaba por tres o PIB, nunha situación non moi diferente de
outros estados similares ó español. E tamén que aínda hoxe, a débeda pública de
España é moito máis baixa que a de outros países que non están pasando polos
mesmos apuros. Dous exemplos, o Reino Unido, e EEUU, que é o país coa débeda
pública máis alta do mundo (falando non en termos globais, senón en relación ó
PIB).
Ó longo do
2008 e 2009, os gobernantes do mundo, salvo contadas excepcións, das que
falaremos despois, saíron ó rescate dos bancos e grandes empresas. Mentras
falaban de “refundar o capitalismo”, adicaron cifras de diñeiro mareantes para
sacalos da crise que eles mesmos, coa súa cobiza, crearan. De onde saiu ese
diñeiro para tapar os buratos de bancos e grandes empresas?
No 2008, cando entidades como Lehman Brothers, Merril
Lynch, Goldman Sachs, nos EE UU, o Nothern Bank, en Gran Bretaña, o franco
holandés Fortes, as inmobiliarias españolas como Fadesa ou Colonial, etc., é
dicir, todos os que ó longo dos anos estiveron vivindo sobre a base de
productos financieros, hipotecas, e préstamos non cobrables sumaban, segundo o
propio FMI, un burato de 1,3 BILLÓNS de euros.
A verdade é que ninguen coñece, nin coñecía o
verdadeiro alcance desta “estafa” a nivel mundial, Por iso, aínda que o goberno
norteamericano aprobou daquela un rescate á banca, aseguradoras e grandes
empresas, de 1,5 BILLÓNS de dólares, a crise non se freou. Era coma un campo
minado, onde se tapaba unha mina e saltaba outra, ameazando o conxunto do
sistema, de tal xeito que pouco despois, tiveron que emitir 900.000 millóns de
dólares máis.
En Europa o BCE, e bancos centrais como o xaponés ou
australiano, seguiron o mesmo camiño. A finais do 2010 levaban investidos en
rescates ás entidades privadas unha cifra entre 13 e 15 BILLÓNS (12
ceros!!) de euros, o que significa entre o 21 e 25% do PIB mundial.
Nesta cifra o Estado Español puxo a súa parte alícuota para salvar ós bancos e
ás caixas de aforros, afundidas pola xestión irresponsable de xestores
políticos e dos empresarios que estaban á súa fronte. Axudas que tamén chegaron
a grandes empresas como as do automovil.
Deste xeito, o que ate o de agora era un burato nas
contas de entidades privadas, salvo no caso das Caixas de Aforro, transformouse
nun problema de todos. Roubaron o que quixeron, e agora témolo que pagar todos
e todas. Esto é o que significa socializar as perdas, pasar a débeda privada a
pública, e así xustificar todos os recortes nas conquistas sociais que en toda
Europa veñen facéndose dende hai décadas.
A trampa neoliberal: Cómo
chegaron aquí
A partir dun feito da chamada
economía real, é dicir, a compraventa dun producto, sexa unha vivenda, un
terreo, ou un investimento a través da bolsa nunha empresa supostamente
rendible (moi coñecidas hoxe polas “preferentes” que teñen arruinado a miles de
pequenos investidores), a combinación letal entre a banca, aseguradoras e
axencias de calificación, dependentes daqueles, permitiu a construcción dunha
pirámide investida.
Sobre ese feito económico
construíron unha morea de productos financeiros, a cada cal máis enganoso e
tóxico, avalado sempre polas siniestras axencias de calificación. Estas deron o
visto e prace por exemplo ás subprime (chamadas tamén hipotecas basura) nos EE
UU, cando era evidente que eran préstamos incobrables. Avalaron a Lehmann
Brothers días antes da súa creba. Anos antes tiñan apoiado á Enron
norteamericana, a maior eléctrica do mundo, dándolle a máxima calificación
pouco antes da súa supensión de pagamentos. Actuaban e actúan ó servizo desa
estafa masiva.
A simple dúbida de que os investimentos feitos na
bolsa non ían dar a rendabilidade que se esperaba, ou que, como aconteceu coas
subprime, o préstamo non sería cobrable, desmoronou todo o edificio construido.
Cando a simple dúbida sobre a queda dos beneficios empresariais non é “dubida”,
senón certeza, de que a industria non xera os beneficios que ten que xerar para
xustificar os investimentos, a crise é sistémica.
Segue o
efecto dominó: O rescate da banca española
E xa, falando do caso actual de España, como o burato
dos nosos bancos (e antiguas caixas, coa complicidade ou ineptitude do Banco de
España e dos Órganos de Administración nos que estaban tamén partidos políticos
de distintas cores e incluso cúpulas dalgúns sindicatos), é moi grande, e xa o
Estado nas súas condicións actuais non é quén de cubrir todas as súas perdas,
optouse por recurrir ó Fondo de Rescate europeo, que aínda que se dicía que ía
ser só á banca, a realidade é que pasa a engrosar as contas do déficit do
Estado, e polo tanto seremos nós os que suframos as consecuencias, como
comentaremos de seguido.
As
consecuencias do rescate: a onda expansiva que destrúe o modelo social
Unha vez analizado de xeito máis ou menos sinxelo qué
é a débeda, as causas, e cómo se transformou de privada a pública, ata chegar ó
rescate, toca baixar o concepto á terra e ás nosas vidas, e analizar as
consecuencias que ten para nós este rescate.
Hai un problema fundamental, e é o feito de que o
verán pasado o PSOE e o PP pactaron unha reforma da Constitución, en tan só uns
días e a espaldas do pobo. Con esta reforma, puxéronse os cimentos da nosa
ruina, xa que se recolleu nela explícitamente que “o pago da débeda terá
prioridade absoluta sobre calquera gasto”. Só por iso, os responsables
deberían ser xulgados por alta traición.
Por iso agora, co rescate xa acordado, vémonos na
obriga de aforrar moito máis aínda do que nos esixía Alemaña, xa que cada vez
temos que pagar máis intereses, como consecuencia dos ataques continuos dos
mercados, que buscan lóxicamente cantos máis beneficios mellor.
Todos sabemos cómo aforrar. Ou ben aumentas os
ingresos, ou ben reduces os gastos. E aquí entramos nós. Para aumentar os
ingresos, xa coñecemos as medidas que se foron tomando, e seguirán en adiante:
aumento da idade de xubilación, subida do IRPF, subida do IVE, supresión do IVE
reducido en moitos productos, Repagos en sanidade e no ámbito xudicial,
privatizacións de organismos públicos que podan xerar beneficios a empresas
privadas, subidas de impostos especiais, ... E logo, pola outra banda temos o
de reducir os gastos. Aquí chegamos ós tristemente famosos recortes:
eliminación da lei de dependencia, despido de funcionarios, reducción de
salarios, recortes nas pensións, diminución drástica dos orzamentos destinados
ó modelo social, con especial incidencia en educación e sanidade, reducción das
prestacións por desemprego, expulsión do sistema sanitario de parte da poboación...
Pero temos un serio problema con
todas estas medidas. Non funcionan. Por unha parte, porque tanto recorte
deprime a economía, e recórtanse os gastos, pero caen máis os ingresos, polo
que non se consegue aforrar. E por outro que os mercados, independentemente dos
recortes que se fagan, seguen a súa estratexia, e forzan a suba da prima de
risco. Polo tanto, suben os intereses para financiarse, e os cartos que hai que
destinar para pagar a débeda son cada vez maiores. Entón, a débeda é ese
monstro que se alimenta a sí mesmo: os recortes alimentan a débeda, e a débeda
alimenta os recortes. Por iso este non é o primeiro paquete de reformas, como
lles gusta máis chamarlle. E tampouco será o último deste ano, iso seguro. Será
o pesadelo interminable.
Pero entrando máis en detalle nalgunha das medidas,
temos unha que nos quita o sono estes días, e é a tan temida subida do IVE. Un
imposto que ataca especialmente á clase traballadora. E que como todos xa
sabemos, non vai facer senón empeorar as cousas. Pero é que ademáis de
machacarnos, ríense directamente de nós. O señor Montoro, para explicar a
necesidade de subilo IVE, dixo que é porque en España é máis baixo que noutros
países. Casi mellor non entrar en comparacións, señor ministro! E que tamén se
debía a que moita xente non o paga. Que quere dicir, que como moita xente non o
paga, os que sí o fan, teñen que pagar polo resto tamén. Pero é que ademáis hai
un detalle que o señor Montoro non quere contar. E é precisamente quén non o
paga, e por qué non se persegue máis. Ademáis de ser algo “cultural” en España
o de defraudar a Facenda, non o podemos negar, resulta que o mesmo Sindicato de
Técnicos de Facenda estima que a fraude fiscal neste país cada ano ronda os
88.000 millóns de euros. Casi o rescate á banca completo. Pois resulta que
sobre o 80 % desa fraude fiscal cométena os bancos, as grandes empresas, e as
rentas superiores.
Temos entón que os que máis gañan, e ademáis menos
impostos pagan, aínda por riba son os que máis defraudan ó fisco. E como non
hai que ser rencorosos, o Goberno vai e lles ofrece fai pouco unha amnistía
fiscal. Eso sí, subvencionada por nós, polo que vemos hoxe. A verdade é que a
desfachatez dos nosos políticos parece que xa non ten límites.
Pero xa que falamos de medidas para reducir o déficit,
vemos que todas elas van na mesma dirección, coma se tivésemos unha diana
pintada na fronte. Pero existen moitas outras sobre as que se segue sen querer
oír unha soa palabra: a eliminación das SICAV, instrumentos fiscais españois
polos que os realmente ricos tributan sobre os seus beneficios un mísero 1 %
(cando unha pequena empresa por exemplo paga o 30 % no imposto de sociedades).
Perseguir e eliminar dunha vez os paraísos fiscais, onde según foi publicado
recentemente, os ricos desviaron entre 17 e 26 BILLÓNS de euros en só cinco
anos. Nacionalizar e poñer baixo o control ciudadano todo banco ou caixa que
recibira cartos públicos e non os poda devolver de inmediato. Introducir
impostos ás transaccións financieiras, que ata o de agora non pagan un só euro
a pesares dos grandes beneficios que obteñen con elas. Eliminar o Senado, os
privilexios da clase política, como as súas pensións vitalicias, e moitas
outras que se poderían mencionar. Estas medidas, xunto cunha maior persecución
da fraude fiscal, pero comenzando polos máis poderosos para que se poda falar
de xustiza, terían un potencial de recaudación tremendamente superior a tódolos
recortes que nos levan aplicado e que se lles irán ocurrindo en adiante. Pero
obviamente esto non interesa.
Dúas parecen ser as consecuencias finais de todas
estas medidas: o empobrecemento da poboación, a través dunha fuga continua de
cartos dende toda a clase traballadora, ata uns poucos elexidos do poder
financieiro. E as privatizacións, onde os mercados conseguirían por fin, e moi
especialmente, meterlle o dente a eses “nichos de negocio”, como eles dirían,
tan suculentos, como son a educación, e sobre todo as pensións e a sanidade.
Lembrar tamén que todo isto non é algo de agora, nin
de Europa. Algo semellante se viviu en Arxentina por exemplo, onde estas
medidas as impulsaba o FMI. E todos coñecemos unha das gravísimas consecuencias
que tivo alí levar adiante estas políticas. Que foi o famoso “corralito”. Pois
ben, aquí xa estamos comenzando a vivir tamén “corralitos”. O caso das
participacións preferentes tócanos moi de cerca. E esta misma semana acábase de
liquidar a CAM, e acaban de dicir, que as participacións que quedaban da mesma,
xa non valen absolutamente nada. Os cartos directamente
esfumáronse.
Alternativas: nin aceptamos a situación nin nos rendemos
A Unión Europea, os gobernos estatais e o FMI veñen
afirmando que, diante desta situación de endebamento publico, non colle outra
solución que aplicar duros recortes sociais, e que isto permitirá a
estabilidade orzamentaria que sentará as bases para a saída da crise.
Nada mais lonxe da realidade, como acabamos de dicir.
Estas politicas só teñen un obxectivo, e é procurar novos ou maiores “nichos de
negocio”.
Por iso, rexeitamos a afirmación de que somos
culpables por vivir por riba das nosas posibilidades (xa vimos de explicar cómo
chegamos ata aquí e quén se beneficia, e quén sufre, as consecuencias), e sobre
todo de que non hai alternativa posible. Teremos por tanto que falar dalgunhas,
que existen e xa son visibles, ademáis das que podamos ir creando entre todo o
pobo organizado.
A primeira delas acabamos de comentala. e é
precisamente combater o déficit utilizando algo tan simple como a xustiza
económica e fiscal.
A segunda delas, que non nos cansamos de lembrar, é o
caso de Islandia. Sabemos que a comparación é compricada, xa que Islandia é un país diminuto
en comparación con España. Pero amosou que hai outro xeito de facer as cousas. Por se alguén
non o sabe todavía (xa que non lles interesa publicitalo moito), en Islandia
ante unha situación semellante, deixouse caer á banca. O pobo islandés mobilizado, cando
viu que os seus tres bancos principais tiñan xerado unha débeda privada que
provocaba a creba de todo o Estado islandés, rexeitou salvalos: rexeitou o traslado
da débeda dos bancos ás contas públicas, e suspenderon o pagamento da débeda. E mediante a
presión popular conseguiron forzar a dimisión do Goberno en bloque. Hoxe, os
responsables da crise e a súa xestión, tanto políticos coma económicos, están
sendo xulgados por elo. Incluso o pobo elexiu libremente a un grupo de persoas
que se encargarían de redactar unha nova Constitución. Dende organismos como o FMI ou o BCE
pronosticaron unha catástrofe económica ós seus habitantes. Sen embargo,
actualmente Islandia non só está crecendo, senón que se estima que o próximo
ano crecerá o triple do promedio da UE. Para qué dicir máis.
Un último punto que queremos
introducir hoxe, é o da auditoría ciudadana da débeda. Seguindo un pouco
o exemplo islandés, en diversos estados europeos como Grecia, Italia, Francia e
España, teñen xurdido movementos dentro da sociedade para esixir unha auditoría
da débeda pública. Partimos dunha base, e é que vivimos nun oscurantismo total. Ocúltansenos
as contas, os gastos, míntese, despilfárrase, encúbrese, estáfase. E logo
pagamos nós as consecuencias. Parece isto a Idade Media, na que nós matámonos a
traballar (se podemos) para recaudar cartos para pagarlle impostos ós “señores
feudais”. Por exemplo, cando se comezou a falar do burato de Bankia houbo un
baile de cifras diario coma se contásemos céntimos, e non millóns de euros. E
incluso tiveron que vir auditores de fora que cobraron moitos cartos por
aclarar as perdas que tiña. Esto non se pode permitir. Hai que esixir unha
apertura total das contas públicas. Se son os nosos cartos, e eles din ser
os nosos representantes, temos que coñecer a onde vai parar cada euro. E a
partir de alí, dispoñer de mecanismos onde decidir e controlar en qué se
invirte e en qué non.
Esto sería para un contexto
normal. Pero nun
contexto como o de agora, hai que falar doutro concepto, que é o da débeda
ilexítima. Unha débeda pode considerarse ilexítima, cando se contrae en contra
dos intereses do pobo, e que polo tanto lle perxudica. E ante esa
débeda ilexítima podería rexeitarse o seu pago. Entón, o levar a cabo co tempo
unha auditoría ciudadana das contas, podería permitir aclarar cánto se debe, a
quén se lle debe, e por qué se lle debe. E logo distinguir entre a débeda que
sexa lexítima, e que haberá que pagar, e a débeda ilexítima, que sería
rexeitada.
Esto sería para nós, unha auditoría ciudadana da débeda:
Unha auditoria non é que as empresas auditoras como
Arthur Andersen controlen as contas do Estado, (sería como poñer “a raposa
gardando o galiñeiro”), senón que ten que ter un obxectivo ben claro: que a
sociedade coñeza as contas do Estado, que se acaben cos acordos comerciais e
financeiros segredos, coas partidas orzamentarias opacas, coas subvencións a
bancos e empresas a costa do erario publico, etc...
En segundo lugar, esta auditoria pública ten que
servir para determinar qué parte da débeda ten que ver cos gastos sociais
necesarios, e vixiar que non estean inflados, e o que é debeda imposta polo
rescate á banca, ás empresas, macroconstruccións sen unha finalidade, etc. É
dicir, o que si sería pagable, e o que non se pagaría de ningunha das
maneiras.
Neste sentido, a auditoria tería como obxetivo, tamén,
delimitar as responsabilidades políticas e penais dos xerentes públicos
e privados das institucións, caixas de aforro, bancos, grandes empresas, e as
dos políticos que permitiron, avalaron e xustificaron por activa ou por pasiva
o desastre.
En cuarto lugar, esta auditoria
non é unha auditoría ó uso, non se encargaría a unha empresa a súa realización.
Tampouco
consideramos que teña que ser unha auditoría consultiva, como fixeron no caso
portugués ou irlandés, onde grupos de intelectuais independentes fixeron un
estudo do desastre.
Para nós, esta auditoría ten que ter consecuencias
prácticas, ten que ser parte dunha loita pola mundanza de fondo das
estructuras das sociedade que nos levou a esta situación, ao borde do
precipicio, e que está empobrecendo á maioría da sociedade, mentres algúns
poucos enriquécense coma tolos.
Por iso, a auditoría ten que ser feita pola poboación
traballadora autoorganizada, a través das asembleas populares, das súas
organizacións sindicais, sociais e políticas, apoiados en técnicos e
intelectuais independentes.
Entón, a súa conquista ten que ser resultado da
mobilización social contra a Unión Europea e os Gobernos que xustifican unhas
políticas de axuste e recortes, para unha débeda que foi creada polo sistema
capitalista.
Este parécenos un punto
importante no que traballar de aquí en adiante.
Agosto 2012
No hay comentarios:
Publicar un comentario