<h1>O BOSÓN DE HIGGS E O SOCIALISMO</h1>

Artigo publicado na web da LIT-CI

"Por que deberiamos subsidiar a curiosidade intelectual?"

Ronald Reagan, presidente americano, discurso de campaña electoral, 1980.

"Nada é máis digno do noso patrocinio que o fomento da ciencia e da literatura. O coñecemento é, en todo e calquera país, a base máis segura da felicidade pública"

George Washington, presidente americano, discurso ante o Congreso, 1790.

No día en que se conmemora a independencia norteamericana, día en que, Estados Unidos escolleu para dicir, para si mesmo e para o mundo, como eles son unha gran nación, a vella Europa, mergullada en crise, pero herdeira dunha gloriosa tradición intelectual, anunciou o que pode ser o maior feito científico desde o descubrimento do ADN, en 1953.

O “bosón de Higgs”, partícula fundamental que proporciona masa a todas as outras partículas e que, por tanto, é responsable por formar, simplemente, toda a materia do universo, está pronto a ser atopado. O pasado día 4 de xullo, experimentos realizados no Centro Europeo de Física Nuclear (CERN), mostraron fortes indicios da existencia do bosón. Aínda que moitos cálculos e novos experimentos aínda precisan realizarse, é innegable que nos aproximamos cada vez máis á última fronteira que nos permitirá entender a orixe da materia, e con ela, a orixe do propio universo. Pero, as leccións dese feito non se reducen ao mundo da ciencia e aos suplementos dominicais dos xornais burgueses. Todo obreiro consciente debe coñecer esa discusión e saber sacar as conclusións necesarias.

O incrible mundo subatómico

Como todos aprendemos na escola, a materia que nos rodea está composta por átomos. Pero, os propios átomos, que antes se crían uns e indivisibles, son apenas unha combinación específica doutras partículas aínda menores: os protones, neutróns e electróns. Os protones e neutróns agrúpanse no núcleo do átomo, nun número específico, dando orixe a un determinado elemento químico: hidróxeno, osíxeno, carbono, etc. Os electróns, pola súa banda, orbitan ese núcleo.

Frecuentemente, para representar un átomo, deseñamos unha pequena esfera, cos electróns virando ao seu ao redor. Iso é así só en parte. A idea central é correcta, pero se fósemos tomar en consideración a escala das cousas, o deseño sería moi diferente. Se o núcleo do átomo fose do tamaño dun limón, por exemplo, os electróns estarían a virar a preto de 3 quilómetros de distancia dese “limón” (núcleo). Quere dicir, o espazo entre a órbita dos electróns e o núcleo atómico é inmensamente “grande” (en termos subatómicos, obviamente). De aí sacamos unha primeira conclusión, como mínimo impresionante: a maior parte da materia que vemos, das cousas e persoas que tocamos e sentimos, está composta de... baleiro.

Así, ao estudar o mundo subatómico, os científicos comezaron a descubrir cousas fantásticas. Pero, o máis importante: comezaron a percibir que as leis tradicionais da física, a chamada “física newtoniana” (en referencia a Isaac Newton, formulador das leis da mecánica clásica), simplemente non se aplicaban ao mundo subatómico. Por exemplo, na física clásica, calquera obxecto, para dar unha volta completa contorna de si mesmo, ten que virar 360 graos. Así ocorre, por exemplo, coa Terra ou cunha parella que baila. Xa, no mundo subatómico, existe toda unha clase de partículas que, para dar unha volta completa contorna do seu propio eixo, ten que virar... 540 graos, ou sexa, unha volta e media. Iso parece moi estraño, pero é así.

Eses estraños fenómenos observados polos científicos deron orixe a unha nova mecánica, a mecánica do mundo subatómico, completamente diferente da mecánica clásica do noso mundo visible: a chamada mecánica cuántica.

O “modelo patrón”

Estudar o mundo subatómico é algo moi complicado. Non se pode abrir un átomo e ver o que ten alí dentro. O que se sabe sobre a súa estrutura interna provén, fundamentalmente, de experimentos que “reflicten” esa estrutura e, obviamente, de moitos cálculos matemáticos. Así, ao longo do tempo, foi establecéndose un determinado “modelo” de como sería esa estrutura interna, os seus compoñentes, o seu comportamento, etc. Iso non significa que os científicos fagan “especulacións” sobre o mundo subatómico. Moitas cousas demostráronse con precisión a través de experimentos absolutamente irrefutables, verificados exhaustivamente por todo o mundo científico. Outra parte do “modelo” non foi aínda demostrada. Pero, mesmo, o que non foi aínda demostrado ou descuberto, foi previsto matematicamente. Ou sexa, os científicos non detectaron aínda algunhas partículas subatómicas, pero eles saben que elas deben estar alá, só poden estar alá, porque todo o modelo só ten sentido se elas existisen e estivesen alá.

O “modelo patrón” é, por tanto, un enorme (ou minúsculo) quebradizo de cabeza que vén sendo montado ao longo de varias décadas, a través dos esforzos conxuntos de diferentes xeracións de científicos de diversos países.

A última parte dese quebradizo de cabeza é o ?bosón de Higgs?, cuxos indicios foron atopados o día 4 de xullo en Xenebra, Suíza.

O “bosón de Higgs” e o LHC

A parte faltante no quebradizo de cabeza do “modelo patrón” sinala, respecto do seguinte: como se forman as partículas subatómicas? Como elas adquiren masa, ou sexa, como se converten en materia?

En 1964, o físico británico Peter Higgs, propuxo a hipótese de que existiría unha partícula específica no mundo subatómico cuxa función sería, xustamente, proporcionar masa a todas as outras partículas. Esa partícula, polos cálculos de Higgs, xurdiría despois do Big Bang, fai perto de 15 mil millóns de anos atrás, dando orixe aos primeiros átomos e á materia tal cal nós coñecémola.

Con todo, a hipótese de Higgs permaneceu apenas nun modelo matemático, porque non había condicións técnicas de pór a proba a súa teoría.

Soamente no 2008, coa inauguración do LHC (Large Hadron Colider, ou “Gran Colisionador de Hadrones”), un inmenso acelerador de partículas de 27 quilómetros de circunferencia enterrado na fronteira entre Suíza e Francia, foi posible dar inicio aos experimentos que deberían demostrar a existencia do bosón de Higgs.

Que fai un acelerador de partículas? Basicamente, consiste en dous tubos circulares, dentro dos cales se inxectan dous “nubes” de protones eléctricamente cargados. Esas “nubes” van sendo aceleradas en direccións contrarias, por medio dun sistema de imáns colocados ao longo dos tubos. Cando as dúas nubes chegan ao 99,99% da velocidade da luz, os dous tubos son “conectados”, un ao outro (como nos desvíos de trens), facendo que as dúas “nubes”, que viraban en direccións opostas, baten violentamente. A colisión é tan poderosa, que a enerxía liberada pode ser comparada (proporcionalmente, está claro) ao propio Big Bang. Os protones, literalmente, “crébanse”, dando orixe a partículas menores, ou sexa, demostrando de que son feitos. Canto maior é o choque, menor a partícula xerada e máis a fondo, a estrutura subatómica é revelada.

Foi, basicamente, ese experimento o que detectou fortes indicios do bosón de Higgs o día 4, en Xenebra. Se non o capturamos aínda, polos menos estamos nas súas pegadas...

Que cambia co bosón de Higgs?

Unha cousa moi importante: a percepción do home sobre o universo e a materia. Se o bosón de Higgs fose atopado, quedará definitivamente probado que a materia pode xurdir da nada.

Iso removeria, profundamente, os cimentos das distintas relixións, pois varias delas, despois que aceptasen, moi contra a sua vontade, a idea do Big Bang, seguen pulsando na tecla de que a materia do universo non podería xurdir “da nada”. O bosón de Higgs comprobaría, xustamente, que a materia non só xurdiu da nada, como aínda hoxe xorde constantemente da nada e transfórmase constantemente en nada. Aceptar esa idea é difícil para calquera persoa normal, exactamente porque se trata dun fenómeno cuántico, ou sexa, rexido por outras leis que non son as da física clásica. Parece ilóxico, absurdo, irracional, pero de acordo coas leis da física cuántica, é un fenómeno tan banal, como a caída dunha mazá ou a freada dun carro.

“Partícula de Deus”?

O bosón de Higgs é, frecuentemente, chamado pola prensa, “partícula de Deus”. A connotación ideolóxica do apelativo é evidente: tratar de atribuír a Deus a existencia da partícula, mantendo así unha visión mística do universo.

Con todo, hai dous problemas con ese apelativo: o primeiro, é que el non pasa dun mal entendido. En 1993, o premio Nobel de física, León Lederman, escribiu un libro sobre o bosón de Higgs, cuxo título en inglés é “The goddamn particle” (literalmente, “A partícula maldita”), en referencia ás dificultades que se enfrontaban para atopala. Mas, a editora de Lederman atopou ao título moi agresivo e cambio o título a “The God particle” (A partícula de Deus), para non afastar ao público relixioso. O infeliz apelativo acabou pegando e a pobre partícula é chamada así até hoxe.

O segundo problema é que o bosón de Higgs, xustamente, afasta aínda máis a idea dun deus creador do universo. Da mesma maneira que Darwin demostrou que o home non necesitou ser criado, pois evolucionara de especies anteriores, así tamén o bosón de Higgs demonstra simplemente que a materia do universo (ou sexa, todo!) non necesitou dun deus para ser formada. Formouse e organizouse por si mesma.

Sobre iso, é bo que se esclareza: ningún descubrimento científico xamais probará a inexistencia de deus, como desafían os relixiosos. Iso é así por unha cuestión lóxica. Só se pode probar que algo “existe”. Non se pode probar que algo “non existe”. Xustamente por iso, o peso da proba recae, sempre, sobre aquel que quere demostrar a existencia de algo. Pero, cada descubrimento científico proba, iso si, que dios non é necesario. Co tempo e co avance da ciencia, así esperamos, a hipótese dun ser creador do ceo e a terra quedará cada vez máis insustentable e as persoas abandonarán esa idea de maneira máis ou menos natural.

As conclusións políticas

A discusión sobre o bosón de Higgs remítenos, tamén a outras, máis políticas. En primeiro lugar, quedou definitivamente comprobada a importancia decisiva do financiamiento estatal ás investigacións científicas. O LHC custou preto de 3 mil millóns de euros (US$ 3,68 mil millóns). Cando comezaron as discusións sobre a súa construción, moitos políticos e medios de comunicación criticaron o proxecto como que era un “xoguete” para científicos vanidosos xogando a ser deus. Obviamente, ningunha empresa privada quería investir tanto diñeiro en algo do que non se tiña ningunha certeza que iría ser certo. Chegouse a especular que os experimentos coas nubes de protones xerarían un buraco negro que se tragaría a todo o planeta, etc. Tamaño escurantismo de certos medios reaccionarios...

Pois, o LHC non só foi construído con diñeiro estatal, nun consorcio entre diversos países, como funciona de maneira extremamente democrática: os datos obtidos en todos os experimentos son compartidos libremente con miles de científicos no mundo enteiro. Quedou probado, tamén, por tanto, que as actuais leis que rexen a propiedade intelectual, na maioría dos países, protexen só ás grandes corporacións, sendo absolutamente nefastas para o desenvolvemento da ciencia. É necesario garantir o libre compartido de toda e calquera información, sexa ela científica, cultural, política ou de calquera outra natureza. As novas leis, que están a ser votadas en varios países, sobre todo en EE.UU. e Europa, e que regulan o uso de internet e criminalizan compartir a información, baixo o justificativo da “protección” dos autores, vai a contramán da historia. Empurra á humanidade cara atrás.

O espírito da ciencia e o socialismo

Que buscan os científicos do CERN, cando envían os datos dos seus experimentos a colegas do mundo enteiro? A resposta é simple: buscan críticas ao seu traballo. Queren que outros científicos atopen os erros que eles non atoparon. Tal é o espírito da verdadeira ciencia: a verdadeira ciencia é movida por grandes paixóns e hipótese visionaria, pero é ríxidamente controlada polo pensamento escéptico. A ciencia non busca respostas fáciles e fábulas reconfortantes. A ciencia busca a verdade. Só a verdade interésalle, por dura, incómoda ou vulgar que sexa.

O socialismo, ao liberar á sociedade de amarras da propiedade privada e do lucro, dará á ciencia un impulso nunca visto. A ciencia verdadeira, sinónimo de liberdade e humildade, será ensinada nas escolas, en internet, nos programas de TV (ou outras tecnoloxías que vaian ser criadas), de maneira profunda e interesante, e substituirá ás actividades fútiles e alienantes que coñece hoxe a infancia dos nosos fillos. A poboación será cientificamente culta. Desa poboación culta e consciente, destacaranse, en número incrible, para os nosos patróns actuais, os novos xenios do mundo comunista. As máis fantásticas obras da ficción científica serán realidade no noso cotián e o cidadán común terá acceso non só ao froito da ciencia, ou sexa, á tecnoloxía, como é hoxe, senón que coñecerá o propio proceso científico. Será máis consciente de si mesmo e do mundo ao seu ao redor. A simple curiosidade, característica dos mamíferos superiores (e non debemos esquecer nunca que somos apenas unha entre as varias especies de mamíferos) levou ao home até aquí. No futuro, conducirá á humanidade moito máis alá, até fronteiras xamais soñadas.

Xullo 2012