<h1>CRISE DE DÉBEDA, CRISE DE INGRESOS E NON PAGO</h1>

Roberto Laxe

Nos últimos meses a famosa “prima de risco” está a relaxarse respecto da débeda soberana na Unión Europea, suavizando o que non hai moitos meses todos anunciaban como o seu fin, tras ser rescatados Grecia, Irlanda, Portugal... Afirmábase que lle tocaba a quenda a dous pesos semipesados, Italia e o Estado Español.

Agora parece que todo volve ás súas canles de normalidade grazas ás políticas de austeridade que tiveron efecto; son de novo os famosos “brotes verdes”, froito sen dúbida do desmantelamento que o PP fixo do estado de benestar -e Monti en Italia, a Troika en Grecia, Passos Coelho en Portugal,...- Pero pagando a débeda, privatizando e desregulando as relacións sociais e laborais saímos da crise, ou só é unha nova “fuxida cara adiante” dun sistema decrepito.

Os verdadeiros motivos da subida

Da mesma maneira que a subida da prima de risco non estaba ligada á verdadeira profundidade da crise, a súa relaxamento tampouco. En realidade respondía, en primeiro lugar, a unhas manobras especulativas realizadas polo non hai tanto tempo chamado capital “golondrina” ou especulativo. Atención, aínda que se lle tente separar do capital produtivo non confundamos, é o capital produtivo/financeiro o que ao non atopar nichos de mercado rendibles na produción convertíase e convértese en “especulativo”, posto que busca na débeda soberana dos estados europeos -ou no que atope, sexa produtos alimenticios, futbolistas, obras de arte, ouro,...- unha rendibilidade que non atopa na produción de bens e servizos a consecuencia da tendencia decrecente da taxa de ganancia.

En segundo lugar, á presión da EE UU e Gran Bretaña sobre o euro, co fin de debilitar a única moeda que a excepción do yuan chinés (e a este aínda queda moito), pode cuestionar así sexa parcialmente a hexemonía do dólar na economía e o mercado mundial. So pena de caer o seu do antiimperalismo de moitos, que en realidade é “antinorteamericanismo”, o dominio de ÚSAOS a nivel mundial ten dúas ferramentas fundamentais, os marines sostendo o dólar. A perda do dólar como referente nos mercados mundiais sería a derrota do imperialismo ianki, que afundiría o seu poderío.

Este papel do dólar é a maquina pola cal os USA financian aos seus marines, e pola que absorben aproximadamente o 6% do PIB mundial sen pegar un tiro; ademais de ser unha ferramenta para exportar as crises fóra das súas fronteiras. O dominio da moeda referente é tan importante para a hexemonía mundial dunha potencia imperialista que os británicos, nos anos 30 aínda que xa perderan o seu preeminencia industrial e financeira fronte aos seus competidores norteamericanos e alemáns, seguían sendo a primeira potencia grazas á líbra. A substitución de líbraa polo dólar foi a puntilla ao “vello” león inglés.

A terceira causa da onda especulativa foron as políticas de axuste e austeridade acordadas entre os gobernos da Unión Europea, coa burguesía alemá á cabeza. A banca alemá -e non só ela, a francesa, a española, a italiana,... tamén- buscaba resarcirse das perdas que lles ocasionara o estalido da burbulla inmobiliaria no 2007; non lles bastou con converter a súa débeda privada en pública, cos sucesivos resgates, senón que necesitaban máis e a especulación coa débeda soberana era unha vía máis para facelo, ao impor uns tipos de interese que o Mercador de Venecia ao seu lado era unha irmanciña da caridade.

Este aumento exorbitado e especulativo da débeda ten unhas consecuencias dramáticas nas poboacións, posto supón que para o pago dos intereses -prioritarios segundo a reforma Express da Constitución Española- hai que recortar en todos os servizos públicos e sociais, empobrecendo ás sociedades. Ao mesmo tempo, o desmantelamento destes servizos ábreos ao mercado, ofrecendo á banca e aseguradoras un novo sector produtivo do que extraer plusvalía e beneficios.

A falta de ingresos para pagar

Nestas condicións de especulación desaforada, co pobo grego obrigado a pagar os préstamos da banca europea e internacional a tipos do 18%, coa imposición da reforma constitucional española, establecendo a prioridade do pago da débeda fronte a calquera outro gasto do estado, e co desmantelamento sistemático dos servizos públicos, soa a chiste de mal gusto a campaña de que “é de bo señor, ser bo pagador”, porque o que ningún deles di é que unha débeda se pode pagar cando se teñen ingresos suficientes; que o problema non é tanto ter débedas -baixo o sistema capitalista é a única maneira de meter aceite no motor da economía, para que esta funcione-, senón ter os ingresos para a súa devolución.

Resulta que os mesmos que gritan “austeridade” e afirman, “somos persoas honradas que pagamos as nosas débedas”, ocultan que levan 20 anos desmantelando o sistema fiscal, destruíndo a progresividade nos impostos e facilitando aos máis ricos, aos que máis teñen, o non pago das súas “débedas? co fisco.

A caída dos ingresos fiscais vén dada, primeiro, pola caída da taxa de ganancia en todos os sectores produtivos que provocan a fuxida dos capitais aos paraísos fiscais, e pola tremenda fraude fiscal que actúa como un “paraíso fiscal” interno. De feito, para evitar esta fuxida, os mesmos gobernos desregulan a normativa fiscal e xa desde hai anos abriron verdadeiras “illas internas” como as SICAV, ou as sucesivas desgravacións por contratación, por investimento ou polo que sexa para os empresarios ou a desaparición de impostos sobre os ricos, como os que gravan o patrimonio ou o de sucesións.

Ao final a facenda publica esta sostida polas rendas do traballo xa pola vía do IRPF descontado en nómina xa pola vía dos impostos indirectos, especialmente o IVE que só pagan os asalariados/as e quen actúe como consumidor final. Os empresarios, grandes e pequenos, autónomos ou non, “repercuten” o IVE periodicamente polos seus consumos, polo que ao final non pagan o imposto.

Se a iso unímoslle que a administración publica, froito da crise, perdeu fonte de ingresos (no Estado Español a lei do chan de Aznar foi a porta pola que entrou a gallarón a burbulla inmobiliaria, e o seu estalido foi a xanela pola que saíron miles de millóns), o que a débeda se convertese nun problema de primeira orde non é casualidade. A insolvencia non é non ter débedas, é non ter diñeiro para afrontalas.

Sumemos: falta de ingresos grazas ás desregulacións fiscais dos 90 e o propia crise económica máis especulación en estado puro, a consecuencia non pode ser máis nefasta.

Débeda lexitima ou ilexítima

Hai unha proposta entre os que rexeitan o pago da débeda, de diferenza entre a “lexitima” e a “ilexítima”, sobre a base de que o estado na súa actuación orzamentaria pode asumir algún tipo de débeda, a que chaman “lexitima”, que sería aquela que serve para cubrir necesidades sociais e non é froito de réximes ditatoriais ou de gastos non relacionados con esas necesidades.

Esta diferenciación parte dun eixo, a consideración de que o estado actual, que é quen asume as débedas, é un estado neutral, e non un aparello ao servizo dos intereses do capital; de aí a posibilidade de que haxa unha parte “lexitima” da débeda, posto que un estado neutral pode querer resolver necesidades sociais, só que son ditadores ou malos gobernantes os que asumen a “ilexítima”.

Pero hai outro punto de vista, o estado non é neutral nunca, é un aparello de dominación do capital, mesmo cando responde as necesidades sociais. Nunca o fai de maneira “aséptica”, senón que esta dominado polos intereses da clase dominante. De feito, o que se podería considerar “débeda lexitima” non é máis que a débeda que o estado contrae para dar resposta ás conquistas sociais, é dicir, uns servizos públicos que son froito de decenios de loita obreira e popular. Pois ben, mesmo neste caso, a débeda non é lexitima porque o acredor é o mesmo banco, a mesma farmacéutica ou o mesmo provedor privado que no caso da “ilexítima”.

Que o diñeiro se utilizase para comprar armas ou para comprar produtos farmacéuticos é irrelevante a efectos do pago, posto que a farmacéutica esta lucrándose co que debería ser un ben social e estámoslle pagando cos nosos impostos.

Doutra banda, falar da posibilidade de “lexitimidade” dunha débeda contraída polo Estado Español é esquemático. O Réxime do 78 é ilexítimo por se mesmo posto que ten unha orixe fraudulenta, unha lei que vulnera o mesmo Dereito Internacional, a Lei de Amnistía/Punto Final, prohibida expresamente pola ONU. Mentres esta lei este vixente, non se pode considerar lexitimo ao réxime do 78 e por extensión a todos os seus actos, incluída a débeda contraída. É unha burla aos dereitos humanos.

Neste cadro, a discusión sobre a lexitimidade ou non dun parte da débeda queda un pouco fóra de lugar. De conxunto, a débeda asumida polo Estado Burgués, baseado nuns orzamentos xerais do estado ao servizo en todas as ocasións dun políticas prol capitalistas, fan que toda ela sexa “ilexítima”.

O Tratado de Maastricht e a débeda

A ilexitimidade da débeda é xa definitiva se nos imos á orixe da situación actual. O que esta pasando no mundo, e en concreto na a Unión Europa non é nin un ?castigo divino? nin froito do malgasto de malos gobernantes -que se houbo moito disto-, senón que se apoia no deseño da Unión Europea no Tratado de Maastricht, onde se combina a prohibición dos estados a se financiar directamente do Banco Central coa construción dunha Unión neoliberal, como un proxecto frustrado dos Estados Unidos de Europa.

Antes desa data o mecanismo fundamental de financiamento estatal era directo: o Estado, ou Tesouro Publico, establecía as prioridades de investimento, e pedía aos Bancos Centrais correspondentes que fabricasen o diñeiro que precisaban. Deste xeito directo non había débeda publica importante, pois o Estado non se prestaba a se mesmo con intereses de usura, como sucede agora.

Pero coa aprobación do Tratado de Maastricht, esta maneira de financiarse desaparece, sendo substituído por un mecanismo indirecto. Os Estados teñen que pedir o diñeiro que precisan aos bancos privados - ou aos mercados financeiros-. Son logo estes bancos os que lle piden o diñeiro ao Banco Central Europeo. A iso engadímoslle o carácter imperfecto da Unión Europea, que fai que sexan os 27 estados que a compoñen os que saen aos mercados a financiarse cada un coa súa débeda, competindo ferozmente entre eles; créase así o panorama para a especulación e o negocio perfecto para os “donos do capital”.

O Banco Central Europeo fixa os tipos de interese do diñeiro que entrega á banca privada a través do Euribor, que hoxe esta baixo mínimos. Este diñeiro, que non podemos esquecer é publico, é utilizado en parte polos bancos para comprar débeda dos estados, a un tipo de interese que vén determinado polos mercados, polas axencias de cualificación (que son parte dos propios mercados e por tanto beneficiarios), e polas condicións políticas e sociais de cada caso concreto. Este diñeiro publico, ao final, é prestado -e por tanto con obrigación de devolución- a un tipo de interese moi superior ao que o recibiron. Por exemplo, se o BCE dáo ao 0.65%, no 2012, mentres o estado grego (o pobo) teno que devolver ao 18% e o español ao 7%.

É por tanto un negocio perfecto, os bancos privados fináncianse con diñeiro público para obter suculentos beneficios de diñeiro tamén público. Se lle sumamos aos rescates aos bancos, temos que a poboación paga os beneficios da banca, e tamén paga as súas perdas. É unha máxima capitalista, privatizar os beneficios e socializar as perdidas.

A isto chámaselle usura; e deste xeito, o endebedamento -que como vimos é todo ilexítimo- convértese nunha soga ao pescozo das sociedades e as clases traballadoras dos Estados afectados, que ven todas as súas conquistas desmanteladas para pagar os intereses usurarios da banca e grandes investidores.

Non pago e alternativa fiscal progresiva

Atopámonos así con dous fenómenos cruzados, un, a débeda produto da especulación e a socialización das perdas de banqueiros e empresarios, dous, a caída dos ingresos do estado froito da desregulación fiscal dos últimos 20 anos.

Dada a incapacidade do sistema para saír da crise, ao capital e aos seus gobernos só ocórreselles unha saída, obrigar ao pago da débeda á conta de desmantelar o estado de benestar e subir os impostos aos máis pobres -coma se de señores feudais tratásese, que para financiar as súas guerras rapinaban aos campesiños fundíndoos a diezmos e gravames-.

Fronte a iso xorden, e estanse desenvolvendo a nivel europeo correntes que levantan o Non Pago da Débeda como eixo para frear o que esta sendo un verdadeiro saqueo das riquezas dos pobos. Como vimos, algúns o cinguen ao non pago do que chaman “débeda ilexítima”, fronte á “lexitima” que si sería pagable. Tamén vimos que baixo o estado burgués, toda débeda asumida por el é ilexítima, e por tanto non cabe é distinción.

Como vimos, a insolvencia dun estado, dun concello, etc., xorde non só do monto da débeda, senón da caída dos ingresos, e isto lévanos a outro aspecto inseparable da loita polo Non Pago, a de impor un sistema fiscal progresivo, a partir do criterio “que pague máis quen máis ten”.

Non é de recibo que a Facenda Publica este sostida fundamentalmente polos asalariados/as. Esixir unha reforma fiscal progresiva é parte da loita por defender os servizos públicos, posto que permitiría ter un diñeiro que hoxe, por todo o que vimos, están a saquear.

Pode admitir o capitalismo estas dúas propostas

A desregulación fiscal, financeira, o retroceso nos dereitos laborais da clase obreira, baixo o “mantra” dos “mercados se autorregulan”, vén sendo a norma en todo o mundo desde a crise dos 70, cando o sistema entrou en caída libre co fin do Trinta Gloriosos de despois da matanza masiva que foi a II Guerra.

O capitalismo en 1972/73 reencontrouse coas súas tradicionais crises produto da caída da taxa de ganancia, de redución da rendibilidade dos capitais investidos na produción de bens e servizos. Esta crise -a gran esquecida na actualidade, porque é recente e sinalaría dalgunha maneira o camiño aos pobos- trouxo consigo una das épocas máis revolucionarias da historia, comezando pola derrota militar do exército máis poderoso do mundo a mans dun pobo campesiño, Vietnam. Pero non foi a única revolución, aínda que non triunfasen, estalaron procesos en Chile, Portugal, Grecia, a Transición Española, a revolución nicaraguana como punto álxido da loita Centroamericana, as grandes loitas de Sudáfrica contra o apartheid, etc., etc.

O capitalismo estaba de novo nunha encrucillada histórica, a crise económica mundial do 72/73 ía acompañada dun ascenso revolucionario, polo que só tiñan unha opción, a fuxida cara adiante. A chegada de Thatcher ao goberno de Gran Bretaña e de Reagan na EE UU marcaron o eixo a todos os demais nesa fuxida cara adiante, derrotar os procesos revolucionarios aberto e dar o salto adiante na recuperación da economía mundial. E a iso dedicáronse nos anos 80, lográndoo non sen grandes loitas de resistencia dos traballadores/as e os pobos.

Esta sucesión de derrotas neses anos abriu as portas á aplicación das desregulaciones económicas e sociais, máis coñecidas como neoliberalismo, primeiro en Chile como “experimento” tras o golpe de Pinochet, e despois en case todo o mundo. O capitalismo en crise foxe cara adiante cunhas medidas económicas que non recuperan a taxa de ganancia, senón que converte ao mundo nun casino.

Só unha zona do mundo, os estados da CEE (antecedente da Unión Europea), pola gran organización das súas clases obreiras, manteñen elementos fundamentais das conquistas que chamaban o Estado do Benestar. Mentres no mundo o neoliberalismo campaba polos seus respectos, na CEE conservábanse certos dereitos laborais e sociais (xornada laboral, vacacións pagas, dereito á negociación colectiva, seguridade social, etc.).

Non significa que as súas burguesías non quixesen seguir os pasos británicos e norteamericanos, pero non podían se non derrotaban previamente ás súas clases obreiras, como fixeran Thatcher cos mineiros ou Reagan co 15 mil controladores aéreos en folga. Os capitalistas e gobernos da CEE tiñan enfronte a clase obreira máis organizada do mundo. Só por este motivo sobreviviu o estado do Benestar até hoxe.

É a partir da restauración do capitalismo no Leste Europeo tras a caída do Muro de Berlin, e do Tratado de Maastricht que as burguesías europeas comezan a reverter a situación, a aplicar as tan ansiadas desregulaciones, que como vimos teñen a súa columna vertebral na forma de financiamento dos estados.

Marx dixo que a historia se repetía, a primeira como drama a segunda como farsa. O liberalismo económico, o “laissez faire” foi a “ideoloxía” do capitalismo na súa fase de ascenso, permitiulle dominar o mundo; o neoliberalismo é a farsa, posto que é a “ideoloxía” dominante no sistema... na súa decadencia. Parafraseando a Aristóteles, “que animal anda de poutelas, despois a dous e por último a tres”, pois o capitalismo é hoxe ese home en decadencia que precisa dun bastón para seguir andando.

O neoliberalismo (o bastón da decadencia do sistema) non é unha alternativa dentro de varias posibles dentro do capitalismo, senón que é a única alternativa posible nas condicións actuais de decadencia e crise do capitalismo. De igual maneira que se ao home na súa vellez quítaselle o apoio cae, o capitalismo sen neoliberalismo colapsaría.

A caída da taxa de ganancia marca a lume a crise actual e atiza todos os instintos especulativos (D-D’, ou sexa diñeiro fácil) que leva dentro. A outra alternativa é a de destruír todo o aparello produtivo baseado no petróleo e construír un novo aparello produtivo. A iso chámaselle REVOLUCIÓN, e esta claro que hoxe non hai ningún Cronwell ou Robespierre que desde a burguesía dispóñase a encabezar un enfrontamento de iste calibre coa columna vertebral do aparello produtivo do sistema capitalista. Antes ao contrario, todos, até os máis “progresistas” apúntanse ao diñeiro fácil.

Nesta liña o pago da débeda e a desregulación fiscal son esenciais. É máis rápido para enriquecerse facer unha reforma constitucional Express, obrigar ao pago da débeda, e escaquear diñeiro do fisco, legalmente a través das SICAV e desgravacións varias, ilegalmente a través dos paraísos fiscais, que esperar a que un novo sector produtivo destrúa e substitúa o caduco actual, e xere a rendibilidade suficiente para os capitais investidos no seu desenvolvemento.

Isto é o que significa no concreto a máxima marxista de que unha época revolucionaria ábrese cando “as relacións sociais de produción (capitalistas) chocan co desenvolvemento das forzas produtivas”, converténdose no seu freo, e o estado capitalista é a ferramenta para que as consecuencias sociais deste choque non conduzan á revolución a través da represión, a reacción democrática ou o que sexa.

Nas condicións actuais defender estas propostas chocan directamente co capitalismo e os seus gobernos; se queren manter os seus privilexios non poden facer a menor concesión, por iso non poden admitir nin o Non Pago da Débeda nin unha Política Fiscal Progresiva que limite o acceso ao “diñeiro fácil”,

Isto inclúe a todas aquelas forzas políticas chamadas “progresistas” ou de “esquerdas” que poden pretender realizalo sen tomar medidas anticapitalistas. A disxuntiva para calquera esta en a opción entre a defensa dos privilexios de banqueiros e empresarios ou a resolución das necesidades sociais da poboación traballadora; coa crise actual non se pode nadar e garda-la a roupa.

Non son alternativas socialistas pero só o poder obreiro e popular garánteno

Toda a política capitalista do Trinta Gloriosos demóstranos que o capital, baixo unhas condicións dunha taxa de ganancia rendible, pode facer concesións na débeda e na política fiscal. Certos estados do norte de Europa aínda manteñen este sistema fiscal.

Tamén polo que fai o Non Pago da débeda. Se estados non imperialistas como Ecuador, Brasil ou Arxentina fixérono e non lles levo ao socialismo, ben o poden facer estados imperialistas como Italia ou o Estado Español. O problema, como vimos, non é sistémico, senón duns momentos históricos moi precisa que converte unha alternativa que entraría dentro dos marcos burgueses nunha proposta que rompe con eses marcos -é transicional neste sentido, posto que a súa aplicación práctica implica unha transición dun réxime capitalista a un non capitalista, aínda que non sexa socialista-.

Para chegar ate o final, elas soas non bastan, senón que ten que facer parte dun programa de transformación socialista da sociedade, que enfronte non só as consecuencias da crise, débeda e falta de ingresos, senón as estruturas que a xeran: as relacións sociais de produción capitalistas.

O Non Pago significa iso, non pagar unha débeda; pero non implica necesariamente a expropiación da banca nin das grandes empresas. Simplemente que o que non cobra queda sen diñeiro e punto. A reforma fiscal progresiva igual, non significa acabar coa propiedade privada dos medios de produción, senón só que os capitalistas e banqueiros pagan de acordo cos seus ingresos. Nada máis, nin nada menos.

O problema é político, non económico. O banqueiro que non cobra a débeda ou o empresario que ten que pagar máis se negará rotundamente. Para conseguilo o terreo é o do poder, quen o ten para logra-lo ou non. Mentres o estado sexa burgués, está claro que nin un nin outro aceptarán resignadamente as imposicións, antes ao contrario, utilizará o seu estado para evitalo. Por iso, só desde o poder da clase obreira e o pobo traballador poderase avanzar nesta imposición, e polo tanto na resolución da crise ao servizo dos traballadores/as e os oprimidos.

Galiza, 5 de febreiro de 2013