Roberto Laxe
O debuxo que habitualmente representa a relación entre
o capital e os seus políticos, un home gordo con smoking e sombreiro
de copa, que coas súas mans move os fios dos políticos é, iso, a
representación gráfica do poder do capital; mas esto non pode
levarnos á confusión: é só umha representación, non un análise.
Embora muitos sectores da esquerda trasladan esta imaxe á
caracterización da realidade, coa consequência da súa
simplificación e caricatura da verdadeira relación entre o capital
e o Estado.
A POLÍTICA : “ECONOMÍA CONCENTRADA”
Do mesmo xeito que a guerra é a política por outros
medios, é dicIr, que os obxectivos políticos ha varias maneiras de
conquerilos, pacíficos ou militares,... que dependen, non da vontade
individual, senon das contradicións sociais que lle deran orixe, a
política “é economía concentrada”, de tal xeito que os
obxectivos económicos dos diferentes sectores da sociedade achan nas
propostas políticas a súa síntese, sentando as bases para o
desenvolvimento da economía nun sentido ou outro. O monicreque é
dono das chaves da economía capitalista. Cando un partido burgués
defende o neoliberalismo está a defender un xeito de organizar a
economía baseado no desregulamento total das relacions financeiras e
laborais, e as propostas políticas, lexislativas e mesmo
institucionais van por ese camiño. Por contra, se outro partido
burgués defende o keynesianismo, o que esta a propor é a existencia
de organismos politicos e institucionais concretos que faciliten a
inxerencia do estado nos mercados.
A política dun partido ou doutro respostan a interese concretos de cada sector do capital, as súas contradicións exprésanse en partidos e politicos concretos, en propostas programáticas e políticas. As necesidades sociais e económicas de cada sector da burguesía sintetízanse nesas propostas, “a política é economia concentrada”. Xusto por elo, cando un sector da burguesía, nun momento concreto, fai umha proposta política que bate frontalmente con outro sector, limitando as súas capacidades de desenvolvimento, “a economía concentrada” que é a política recurre a outros medios, á guerra, para imporse un sobre outro.
A relación que existe entre a economía (o home gordo
con smoking) e a politica (o monicreque) é a relación entre o
obxectivo, as forzas economicas que moven a sociedade, e o
subxectivo, a vontade dos seres humanos para enfrentalas, movelas ou
modificalas. O subxectivo convirtese en obxectivo cando é capaz de
mover as estructuras no sentido que a sociedade precisa. Esto é
posible porque a través de mil fios un e outro interrelacionase, o
estado e os políticos non son meros monicreques nas mans dos
capitalistas, senón que son capitalistas, ou xestores seus
(abogados, economistas, sociologos, etc.), que expresan, interpretan,
analizan as necesidades dos capitalistas, e propoen saídas e
tarefas.
Que estas sexan “neoliberais” ou “keynesianos”,
por simplificar o exemplo, depende de a qué sector da sociedade
burguesa resposte. O capital especulativo, o que máis depende do
estado, é máis neoliberal, esta máis polo desregulamento das
relacions co estado porque vive directamente del, do seu saqueo, das
subvencións. A súa riqueza non a estrae só da explotación dos
traballadores/as, mas principalmente do control dos orzamentos
estatais.
Na época actual, imperialista, coa taxa de ganancia
polo chan, fai que sexa este sector o dominante na política mundial,
e dado que a través da política é a sintese das necesidades
actuais do capital, as subvencions, as infraestructuras faraonicas, a
especulación e o desregulamento… suplen a raquítica taxa de
ganancia. Mas se por calquer motivo -non é o obxetivo deste texto
analizar a casuística de cales serian- o capital precisase dun
proceso de concesións o movimento obreiro e de masas, e a taxa de
lucro o permtira (a posguerra mundial nos ”trinta gloriosos”),
veriamos como os políticos dominantes non serían os neoliberais,
senon “social liberais”. A imaxe do capital en abstracto
cambiando o monicreque sería unha simplificación desta
contradición.
CÓMO LEXITIMA A BURGUESÍA OS CONFLITOS
INTERCAPITALISTAS.
Ninguén pode negar que a burguesía ten unha dupla
contradición, a fundamental para o seu futuro, a que lle enfrenta á
clase obreira para ter una taxa de explotación superior, mas non o
fai por “maldade” persoal, senon porque ha umha outra
contradicción subterranea: o todos contra todos.
Hobbes dixo, o “home é un lobo para o home”, e con
elo sintetizaba a lóxica do capital. Os capitalistas son inimigos
mortais uns doutros, a medio prazo o mercado destrúe os capitais
menos rendibles e fai crecer a súa costa outros distintos. O capital
esta en guerra comercial permanente polos mercados, divididos en
sectores que exprésanse en organizacións politicas concretas,
partidos, asociacións, etc., e resolve o capital estas contradicións
internas a través da democracia. En situación normal o sector
“vitorioso” da burguesía lexitima a súa dominación sobre a
base do xogos das maiorías e as minorías, facendo que a poboación
vote.
O que a burguesía entende por poboación mudou o longo
do tempo. O voto universal foi unha conquista do movemento obreiro
porque nas revolucións o voto era censitario; só podían votar os
homes libres e propietarios. Nin as mulleres, nin os
obreiros/as, nin moitos menos os escravos tiñan ese dereito. Foi a
loita obreira e popular a que conseguiu o voto universal. Era asi,
porque os “pais” da revolución, sexa a que sexa, non tiñan como
obxectivo favorecer a transformación social; umha vez que eles
estaban no poder, o voto lles permitía dirimir “pacificamente”
os conflictos entre os homes libres e propietarios, é dicer, os
burgueses.
Cando as contradicións agudízanse, por mor dunha
crise, dun crecemento exponencial dun sector burgués que ameaza os
demais, etc., e a lexitimación “pacifica” a través do voto non
chega, os diferentes sectores da burguesía comezan a linguaxe da
guerra. Guerra comercial, diplomática,... ate que, senón queda
outro camiño, a guerra “militar”, valga a redundancia; os
capitalistas son ben conscentes de que “fora do poder todo é
ilusión”.
Voltamos á política como “economía concentrada”,
á guerra como a “política por outros medios”. Os diferentes
sectores burgueses achan en políticos, partidos e militares quen
mellor represente os seus interese; estes non son monicreques nas
súas mans, senón os seus representantes, escollidos entre eles para
levar adiante os seus proxectos, contra os outros sectores do capital
e contra a clase traballadora.
Cando un sector da burguesía derrota nunhas eleccions a
outro sector, non vence fisicamente a todos os inimigos, mas o que se
impón é a politica dos primeiros a costa dos derrotados. Do mesmo
xeito que cando un exército derrota a outro nunha guerra, non
destrúe toda a poboación, senón que impón as súas condicións,
os seus obxectivos políticos.
MOMENTOS CRÍTICOS, AS DITADURAS E A GUERRA.
Cando umha crise tensa a situación ate un punto no que
as regras do xogo democrático non serven, a burguesÍa recurre a
“grandes remedios”. Se nun conflito inter burgués ningÚn sector
é capaz de impor as sÚas polÍticas, habitualmente recurren a un
“bonaparte”, umha persoa que concita consenso entre eles baixo
formas democráticas ou baixo formas dictatoriales, no que todos
ponse dacordo de que as sÚas decisións resolven os conflitos
diarios.
Desde que o capitalismo pasou á fase imperialista a
tendencia ao bonapartismo -rexÍmenes presidenciais- é mais forte,
porque mais aló das súas liortas polo poder económico, o seu
inimigo mortal, a clase obreira chama ás portas. Desde 1917, a
burguesía mundial é conscente de que as suas contradiccions poden
xerar un proceso revolucionario, que poría en perigro as raices do
seu poder. Por iso, a tendencia o bonapartismo agudízase; precisan
incorporar a un sector da clase traballadora ao pacto social entre as
burguesias, para evitar o inevitable, a revolución. Se isto non
abonda, enton recurre ás ferramentas máis brutais, a dictadura
militar ou o fascismo.
De igual xeito que os capitalitas recurren aos medios de
guerra civil contra a clase traballadora e os pobos que supoen as
dictaduras ou o fascismo, entre eles, cando a competencia
intercapitalista chega a un punto critico, é a guerra o que ponse á
orde do día.
Son históricos os exemplos da I e sobre todo a II
Guerra Mundial, de cómo as potencias emerxentes daquela, Alemaña e
Xapon, cuestionaron a hexemonía británica, en decadencia absoluta,
como resolveron o control do mercado mundial e porén, que potencia
dominaba no mundo. Enviaron, entre as dúas guerras mundiais, a máis
70 millons de seres humanos á morte. O final, nin uns nin outros
gañaron, senon un terceiro, os EE UU, que construíron o seu poder
sobre a destrución fisica de Europa, Xapón e parte de Asia.
Os Hitler e os Churchill, os De Gaulle e os Hiro Hito,
os Rooswelt ou os Truman, non eran monicreques de ninguén, senón
que eran os representantes dos sectores dominantes das súas
burguesías. A derrota e suicidio de Hitler foi a derrota da
burguesía alemá, a victoira de Truman foi a victoria dos USA. A
derrota dos “monicreques” é unha derrota da burguesia á que
representan, que abre as portas para acabar coas relacións sociais
de produción que lles dan vida.
CLASE, ESTADO E POLÍTICOS.
Na imaxe inicial do sr do smoking cos fios movendo aos
políticos podemos ver dous sectores das sociedade, a clase do sr do
smoking, e ao político colgado do fio; mas falta o mecanismo que os
une, que fai deles un todo orgánico. Seguindo a imaxe, esta serían
os brazos do sr do capital, mas con isto non se resolve o problema
das relacións entre a clase e os politicos, o que une a estructura
economica coas superestructuras politicas.
O Estado -co goberno nalgúns casos, e noutros o rexime-
é a institucion concreta na que se manifesta o poder da burguesía.
Este nace na produción e distribución de mercadorias, sen conexións
uns con outros, o estado, “agrupamento de homes armados” en
definición de Engels, quen fai establecer esas ligazóns, quen
garante o funcionamento dese proceso, e basicamente, quen defende as
relacions sociais nas que se basea (a explotación dos
traballadores/as).
No seculo XIX, no capitalismo do “laissez faire” non
imperialista, era a principal tarefa do estado, garantir o poder do
capital e a súa expansión. Mas coa aparición do imperialismo, dos
oligopolios, as multinacionais, a agudización das contradicións
interimperialistas, a decadencia do proprio sistema e coa revolución
socialista chamando ás portas, o papel do estado cresce. Non pode se
limitar a garantir militarmente o poder frente a clase obreira; sen
perder este obxectivo central, asume unhas outras tarefas culturais,
ideolóxicas e sobre todo de planificación economica; e dicer, o
estado, o goberno, asume o papel do comité central da burguesía.
Os gobernos son aquelas persoas nas que sexa pola vía
que sexa -habitualmente electoral- a burguesia confia a direción
política dos seus interese; a adopción das medidas que conduzan á
mellora das condicións da explotación da clase traballadora e de
competencia cos demais capitais. Os politicos son os representantes
dunha clase social, dun sector dela, que se manifestan a traves do
control dos recursos dun estado feito á imaxe e semellanza da clase
que domina. Cando o movemento de masas enfrenta aos políticos esta
enfrentando ás institucions que representan, comezando polo goberno.
Voltamos á “política é economía concentrada”. A
derrota da política económica dun politico é a derrota deste
político, e umha vitoria frente á clase que esta trás el, situando
a loita de clases nun patamar cualitativamente distinto. Non entender
esta dialéctica convirte toda a loita de clases en mero sindicalismo
que esgótase coa conquista social concreta, ou nun proxecto
electoral limitado. Porén, esta claro que só a unica garantía de
que esas conquistas sociais mantéñanse no tempo é cando a politica
revolucionaria entra en xogo.
POLÍTICA E LOITA POLO PODER.
A política pódese resumir na loita polo poder. Fora do
poder todo é ilusión, afirmou Lenin, é canta razón tiña. Rosa
Luxemburgo, na sua polémica “reforma ou revolución” defendia a
mesma idea, cando afirmaba que a única garantía de que as reformas
perduraran non tempo era facendo a revolución, é dicer, loitando
polo poder. Engels, no Prefacio á versión italiana do Manifesto
Comunista, prantexa que a Comuna de Paris demonstrou á clase
traballadora que non se pode conformar con tomar o estado burgués e
poñelo o seu servizo, que era preciso “destruilo” para construir
un novo.
Se a politica é economia concentrada, a loita polo
poder é a quintaesencia desa política. A loita contra o poder
economico da burguesía concéntrase na loita política contra o
estado burgués, os diferentes reximes e gobernos nos que se
concretiza en cada caso,
Para enfrentar esta relación, non se pode disolver o
xeral no particular, nin o abstracto no concreto, e o invés. Cando
se fala do poder do capital falamos en xeral en abstracto, a relacion
social na formula matemática C/T (capital vs traballo). Este é o sr
do smoking da imaxe inicial. Mas o longo do tempo, e nas condicións
concretas do desenvolvimento histórico, cada formación social
expresa dun xeito particular e concreto esta relación. Sería umha
abstracción metafisica limitarse a dicir que nos EE UU e en Somalia
o central é a contradiccion Capital vs Traballo, sen acto seguido
expresar cales son as diferenzas que existe entre un e outro.
Pode que se vexa que esta comparanza é exaserada, mas
diferenzas nas relacións tamén vémolas entre estados imperialistas
e as súas expresións institucionais. Sigamos cos EE UU, porque
dalgún xeito son o laboratorio máis perfecto dun estado burgués
que sigue as normas de Montesquieu, da division de poderes, e a
inexistencia dun aparato institucional intermedio entre a clase
social e o goberno: o rexime.
O estado é a maneira historica da burguesía para
organizar as súas institucións, a súa expresión diante da
poboación é o goberno, o seu comité executivo; mas en case todo o
mundo, polas condicións concretas do desenvolvimento social e
político, faise preciso unha intermediación que de unha
estabilidade da que a burguesía careceu: é o rexime politico. A
forma concreta en cada estado na que a burguesia organiza a sua
dominación.
Todo estado burgués ten tres institucións básicas, o
goberno, o exército e o poder xudicial, non o parlamento, que fai
parte da democracia burguesa, non das dictaduras militares e moito
menos das fascistas. A forma na que se combinan e toman preeminencia
cada unha destas institucions, incluído o parlamento no seu caso,
constitúen o rexime concreto de cada Estado, a forma de dominación
nun momento histórico dado da burguesía frente o traballo.
Pola súa conformación histórica –naceron coma
burgueses sen ter que destruir ou pactar coas estructuras sociais
feudais, co xenocidio dos nativos americanos “chegoulle”-, os EE
UU non precisan do reaseguro do rexime político (monarquia,
dictadura, republica) interposto entre estado e goberno, senon que
estado e rexime confundese; por iso son a forma máis pura e estable
de democracia burguesa. En contra, nos estados europeos conviven o
Xefe do Estado (presidente, rei) co Primeiro Ministro, solapando
institucions executivas para garantir unha estabilidade que o longo
do século XX rompeu en demasiadas ocasions: Francia vai pola Vª
republica, Alemaña pasou da republica de Weimar ao fascismo, despois
a Republica Federal e agora á reunificación, Italia pasou da
monarquia ao fascismo, para chegar ao Pentapartito e agora este
rexime “inclasficable” que xera un Berlusconi; o Estado Español
foi da restauración monárquica á ditadura, despois a república
que lle seguiu unha dictadura e rematou cunha outra restauración
monarquica. E todo trufado por ascensos revolucionarios da clase
traballadora.
Esto fai que en cada estado o rexime concreto exprese
umha forma particular de organizar as institucións que garanten a
relación capital/traballo; desto deducese que as políticas e os
programas cambian, adecuándose a cada situación en particular. A
loita política ten que resumir e sintetizar a loita social, da clase
traballadora e os oprimidos, nun momento preciso. Esto é o que
significa, nin mais nin menos, a esixencia leninista de “análise
concreto da realidade concreta”.
A derrota da clase social burguesa, e loita polo poder,
non se da en abstracto, non é un feito intelectual, senón na loita
concreta do día a día. Iso pon na obriga de precisar cales son as
liñas de forza de cada organización estatal que permita á clase
traballadora e ós oprimidos avanzar no camiño da destrución das
institucións políticas da burguesía, o estado/rexime e os
gobernos, e construir as súas institucións revolucionarias.
Galiza, no mes de novembro do 2013
No hay comentarios:
Publicar un comentario