Carlos Dafonte
Desde os anos setenta do século XX as débedas de determinados estados,
convertéronse nun dos problemas centrais da situación económica do planeta; a
década dos anos oitenta se lle coñece entre outras cuestións, por ser a da
“crise da débeda” cando numerosos países dependentes, non puideron facer fronte
ás débedas contraídas cas potencias do centro do sistema, mellor dito cos seus
bancos, débedas moitas veces resultado da aplicación de políticas que nada
tiñan que ver cas necesidades populares levadas adiante por ditaduras
militares, que pediron préstamos en grandes cantidades que serviron para
enriquece-los e a construción de infraestruturas que beneficiaban ás grandes
empresas transnacionais e a pequenos sectores da burguesía con elas aliada;
América Latina pode ser tomada como un exemplo do acontecido e o resultado das
imposicións levadas a cabo polo Fondo Monetario Internacional, encargado de
intervir para salva-los bancos que prestaran grandes cantidades de diñeiro
asumindo enormes índices de risco, tivo como resultado unha tremenda depresión
económica que sufriron fundamentalmente as clases explotadas da sociedade,
considerando algúns analistas que os anos posteriores á toma das medidas de
austeridade para que os estados fixesen fronte ós seus compromisos, se
considere unha “década perdida”.
Estes créditos foran realizados a tipos de interese variable, concedidos nunha moeda que os países non controlaban, o dólar, e a grande maioría dos bancos afectados eran norteamericanos. Para complica-la situación, o dólar subiu, os intereses tamén e o ser prestados a un índice variable iso afectoulle moito o montante da débeda; tamén que durante bastantes anos discutiuse, sen tomar medida algunha, se o problema era de liquidez ou de solvencia. En calquera caso as medidas ían ser contra os asalariados.
O primeiro pais que se declarou incapaz de pagar as súas débedas foi
México que exixiu unha moratoria para facer fronte ós pagos. Despois
seguíronlle Arxentina, Venezuela, Perú e Brasil. Fixéronse quitas, rebaixouse a
débeda de determinados países, o monto total era impagable e cargouse o custe
de saír da mesma sobre quen non tivera culpa algunha de que se producira, pouco
máis ou menos como o que está a acontecer hoxe na Unión Europea.
Naquela década, recuperouse un concepto, formulado na década dos anos
vinte, que non existe a nivel internacional pero que debe ser un arma moi
importante para a defensa dos pobos contra o saqueo das oligarquías, o de “débeda ilexítima”, sobre o que a ONU
establece que para determina-lo carácter
de odioso ou ilexítimo dunha débeda externa, debe ser definida polas súas leis
nacionais.
Trinta anos despois o debate sobre a débeda, pagala ou non, pedir unha
rebaixa da mesma e o seu carácter, se é ilexítima ou non, volve a estar
presente en numerosas discusións, aparece por primeira vez en programas de
partidos e outro tipo de organizacións políticas e ata, a causa da vitoria de
Syriza en Grecia, debátese nas altas instancias dunha organización tan opaca,
para agocha-los intereses espurios que defende, como é a UE.
Que é a débeda pública dun país? Dun xeito sinxelo diremos que é a
cantidade de diñeiro que deben todas as instancias dun estado a toda unha serie
de acredores que llo prestaron mediante a emisión de “obrigas de pagamento”. Estas “obrigas
de pagamento” denomínanse dun xeito ou outro segundo o prazo de devolución;
se é de 18 meses son Letras do Tesouro; Bonos do Estado se a devolución
establécese de 3 a 5 anos e Obrigacións do Estado se é a 10 anos ou máis. E
estes cartos débense polo motivo que para facer toda unha serie de
infraestruturas, comprar armamento ou pagar débedas anteriores, ese estado como
gasta máis do que recada, ten que pedir cartos para facerlle fronte a eses
gastos. E eses cartos préstanse a un determinado tipo de interese que en cada
estado atópase relacionado co que se chama a “prima de risco”, que é controlada
e establecida polos propios acredores; canto maior é a prima de risco, máis
interese, se baixa menos. Pero hai que ter en conta que son axentes externos ó
pais quen a pode facer subir o baixar, sempre non o esquezamos en beneficio dos
mercados, falando máis claro, dos especuladores amparados pola maioría dos
gobernos que se din “democráticos”.
A débeda do estado español atópase moi próxima ó 100% do PIB, que
aproximadamente é de un billón de euros, e o PIB é suma de toda a produción de
bens e servizos dun pais durante un ano, sexa producido por nacionais ou
residentes vidos de fora. Sempre que fala o goberno fala do PIB a secas, pero
este pode ser real ou nominal; se un ano o índice de prezos é un determinado,
pero ó ano seguinte baixou o subiu, producindo o mesmo, o PIB varía; polo tanto
o PIB real e o que mantén os prezos estables e o nominal o que se fai tendo en
conta as variacións producidas nos prezos. Por iso para solucionar este
problema, utilízase un “deflator do PIB”,
un índice parecido ó IPC pero que utiliza todos os bens e servizos producidos
nun país e non so os que afectan ó consumo. Agora no estado español atopámonos
nun período de deflación, mais de
dous trimestres caendo os prezos, cando o goberno fala de que o PIB crece,
refírese ó que se lle aplicou o deflator, ou ben ó real ou ó nominal?. A min
que ós gobernos cando falan de aspectos económicos, aínda lles creo menos que
cando falan de outras materias, sempre
me queda a dúbida.
A Débeda Pública do estado
español.
Cal é a realidade da Débeda Pública do estado español?. Os datos que
coñezo de finais do ano 2014 eran que debíamos o 99,8 % do PIB, é dicir, máis
de un billón de euros. Cada cidadán
deste estado debe 22.534 euros e cada familia 57.011. Por moito que diga o
ministro Guindos, IMPAGABLE. No
mesmo ano tivemos que captar fondos por valor de 242.370 millóns de euros, unha
cifra récord. Pero a finais do ano 2007 a Débeda Pública representaba o 36 % do PIB, mentres a de Alemaña era do
66,7 % a de Francia do 64,2 % e a de Italia do 103,1 %; entramos na crise en
mellores condicións que outros países e atopámonos sete anos despois nunha
situación límite; algo terá que ver con elo, o modelo produtivo que PP e PSOE
deseñaron e fomentaron, as condicións aceptadas para a nosa entrada en
“europa”, as políticas fiscais, a dilapidación en infraestruturas, temos máis
aeroportos internacionais que Alemaña, o descontrol bancario, as subvencións ás
grandes empresas, etc. Calquera cousa menos dicir que o problema foi que os
asalariados e outras clases subalternas, vivimos por “enriba das nosas
posibilidades”. E si analizamos por administracións o 77,2% corresponde á
administración Central, o 18,7% as administracións Autonómicas e o 4,1 % á
Local
Algún dato máis, no ano 2013 pagamos un total de 189.072 millóns de
euros; en concepto de amortización 150.482 millóns de euros e de intereses 38.590
millóns de euros; o 19 % de todo o que producimos e o 40% do gasto público
total do ano. Como seguimos pedindo cartos e non aforramos nada, a débeda vai
seguir aumentando; ata cando?. Syriza en Grecia dixo que non quería máis cartos
de rescate, o que quería era un creto ponte ata que puxera en orde as súas
finanzas, esixiu unha quita e comezar a pagar cos cartos que fose aforrando.
Hai uns días no Congreso dos Deputados celebrouse o debate que se
coñece como o Estado da Nación; os dous grandes partidos non fixeron referencia
algunha a como se vai pagar esa enorme débeda, cando penso sería o lóxico falar
da mesma, debía ser obrigado falar de elo; parece que a súa alternativa e
seguir pedindo cartos para pagar o que debemos, aceptando seguir aplicando toda
unha serie de recortes. Ata cando?. A irresponsabilidade do PP e PSOE e os seus
aliados nas Cortes, paréceme suicida.
As causas dunha débeda pública tan elevada como a do estado español,
foi aceptar un modelo produtivo, imposto por Europa baseado no turismo e a
construción de vivendas a un ritmo de 800.000 ó ano, sen prever a creación
dunha burbulla e a súa picada; a entrega á banca de máis de 200.000 millóns de
euros para salvar, non ós aforradores e pequenos accionistas, senón á
oligarquía que a controla; a organización da estafa tributaria a favor dos máis
ricos organizada polo PP e PSOE, permitindo as SICAV, rebaixándolles os
impostos directos e subindo os indirectos que pagamos todos, permitindo a
evasión de cerca dun billón de euros para paraísos fiscais e ter unha economía
mergullada que representa o 28 % do PIB; non poñendo os medios nin loitando con
dureza contra o fraude fiscal que segundo os técnicos de facenda se aproxima a
70.000 millóns de euros ano, das grandes empresas e as maiores fortunas; un
investimento en armamento de 40.000 millóns de euros; a privatización
xeneralizada dos servizos públicos que representa unha sangría enorme para o
bolso dos asalariados; a corrupción que
corroe os dous grandes partidos e representan uns gastos para as
administracións aínda non moi valorados na súa contía, a construción de
infraestruturas innecesarias, como aeroportos sen avións, o AVE, que no caso de
Galicia vai competir cos tres aeroportos subvencionados, que non serve para
articula-lo territorio e representa un gasto enorme, cando hai outras
necesidades en materia de ferrocarril, que non son atendidas; as subvencións
constantes para a venda de automóbiles, etc.
Se tivésemos que resumir en poucas verbas o que significa todo este
conxunto de políticas de carácter económico debemos dicir que é unha política
perfectamente estruturada e deseñada polos dous grandes partidos PP e PSOE, ca
axuda das burguesías nacionalistas da periferia e UPyD dende hai poucos anos,
para transvasar rendas do traballo ás do capital co obxectivo de concentralo e
centraliza-lo e recupera-la taxa de ganancia.
O Tratado de Estabilidade e a
Lei Orgánica 2/2012.
Sobre os habitantes dos diferentes pobos que compoñen o estado español
abátese unha enorme ameaza; no ano 2012 estes dous partidos ata o de agora
hexemónicos, xunto cos outros antes citados, asinaron o Tratado de
Estabilidade, Gobernanza e Coordinación da Unión Económica e Monetaria e como
xa coñecemos, foron tan eficaces na súa servidume ós poderes económicos, que un
ano antes, no 2011, modificaron o artigo 135 da Constitución para que se
recolla a obrigatoriedade de facer fronte en primeiro lugar, ás débedas co
exterior por enriba das necesidades sociais. Pois ben o citado Tratado de
Estabilidade establece que para o ano 2020, a débeda Pública non pode supera-lo
60 % do PIB e que o déficit estrutural sexa cero, é dicir haberá que rebaixar
cerca de 430.000 millóns de euros a débeda nestes próximos cinco anos, o que
vai significar sen dúbida algunha seguir adelgazando o estado, agás as forzas
represivas e unha mingua moi importante nos orzamentos de servizos básicos para
a sociedade. Esa é a razón da aprobación da Lei Orgánica 2/2012 que acerna
brutalmente competencias das Comunidades Autónomas e Concellos. Pero ademais
esta lei establece que si houbera crecemento económico por enriba do 2 %, este
debe ser empregado para rebaixa-lo teito da débeda por debaixo do 60 %. Como se
pode con este panorama dicir que xa estamos saíndo da crise? Sairán ós que PP e
PSOE representan, non @s que os votan; a grande maioría da sociedade da crise
actual non vai saír nunca; as xeracións futuras, non van librarse, de segui-lo
bipartidismo actual, alicerce fundamental do “réxime de 1978”, da situación na
que hoxe nos atopamos. O Tratado de estabilidade e a Lei 2/2012, así como a
reforma do artigo 135 da Constitución expresan algo que algúns non acaban de
entender, que o chamado “estado de benestar” é algo do pasado, o capital non o
necesita e polo tanto as medidas que toma en sanidade e educación, por exemplo,
son as lóxicas dende a súa óptica; non necesita enormes cantidades de man de
obra e polo tanto, ós enfermos, devolvelos axiña ó proceso produtivo, nin crear
moita máis man de obra especializada, preparada, estudada; hoxe ten un enorme
“exército de reserva” onde cubre as súas necesidades, ó que está disposto a
pagarlle salarios de escravitude.
A utilización da débeda contra @s traballador@s asalariad@s, foi sempre
un instrumento moi importante na súa estratexia da loita de clases, por iso non
queren escoitar falar do concepto de “débeda ilexítima”; argumentan que a
débeda foi un compromiso adquirido polo país e hai que pagala. Rajoy engade o
de “somos un país serio e pagamos os nosos compromisos”, cando verdadeiramente
debía dicir “teño o compromiso cos que mandan en min de pagarlles, para que
segan aumentando a súa riqueza a cambio da pobreza dos que me votaron”. E os
traballadores deben esgrimi-lo concepto de “débeda ilexítima” contra os seus
explotadores que son precisamente quen defende o seu pago.
É certo, no dereito internacional non existe o concepto de débeda
ilexítima, pero en numerosos tratados internacionais, como a Carta das Nacións
Unidas de 1945, os Convenios de Viena de 1969 e 1986 sobre os dereitos dos
tratados entre estados, diferentes resolucións da ONU, etc., hai todo un corpo
xurídico que permite afirmar que é unha “débeda ilexítima” aquela que se
adquire contra dereito ou non se contrae para beneficia-la poboación, o aspecto
máis importante, como se puxo de manifesto cando
Noruega lle condonou a débeda a Ecuador.
Renaud Vivier que ten moi traballado este tema, establece os seguintes
elementos relativos á débeda que a pode levar a considerala “ilexítima”:
-
As que serviron para o
enriquecemento persoal, como foi o caso das ditaduras militares no cono sur de
América Latina.
-
As contraídas para rescata-los
bancos, pois non é aceptable que toda a sociedade pague pola mala xestión dos
directivos dos mesmos.
-
As xeradas por medidas fiscais e
sociais inxustas. No caso do estado español é moi nidio que as grandes empresas
e fortunas gozan dun réxime fiscal que lles permite eludir a responsabilidade
de pagar de acordo cos seus ingresos e beneficios, o que produce un déficit
fiscal que se soluciona mediante débeda.
-
As reclamadas polos “fondos voitres”
de carácter especulativo. Recompran a débeda dos estados a prezo moi baixo e
lles obrigan a pagar despois a prezos moi altos.
-
Os intereses reclamados polos
bancos que recibiron cartos do Banco Central Europeo a interese moi baixo e
comprando débeda a un alto prezo. É a todas luces un enriquecemento sen causa.
Enriquécense en prexuízo alleo.
-
As débedas que serven para pagar
antigas débedas ilexítimas.
Como se pode ver, son numerosos os casos en que os diferentes grupos
que traballan a nivel mundial sobre este tema, chegan á conclusión de cando
unha débeda se pode declarar ilexítima. O que necesitamos é que a nivel
político institucional, os que nos levaron á situación dunha débeda IMPAGABLE sexan substituídos por aqueles actores novos que están
dispostos a audita-la débeda e ver que parte é ilexítima e como se pode
declarar impagable.
Hai ademais outro aspecto que é necesario sinalar; os países
rescatados, entre eles España, atópanse suxeitos ó cumprimento dos “memorandos” que impoñen toda unha serie
de medidas por parte da “troika”; son importantes os organismos que claman
contra eles pola súa ilegalidade, pero o informe máis detallado e con maior
contido xurídico e o elaborado polo Comisario da Cámara de Traballo de Viena,
Andreas Fischer-Lescano que os considera ilegais
en virtude do dereito europeo e internacional por violar toda unha serie de
dereitos fundamentais como á educación, sanidade, salario xusto, negociación
colectiva, etc.
Non sería desatinado que os partidos do sur, España, Italia, Portugal,
Grecia e algún do norte, Bélxica, cuxa débeda tamén é enorme, se xuntaran para
tratar este problema que non se vai solucionar nin pedindo máis cartos, nin
cargando todo o peso da solución sobre as costas d@s asalariad@s. Tampouco o é
que por parte das forzas que representan unha alternativa, se comezase a
estudar a fondo o que representaría a saída do euro, da UE, ben por separado,
ben conxuntamente. Syriza ten neste senso un papel importante que xogar.
En Galicia no mes de marzo de 2015
No hay comentarios:
Publicar un comentario