Roberto Laxe
En abril de 1917, Lenin dicía: “Se os ucraínos ven que temos unha
república dos Soviets, non se separarán; pero se temos unha república de
Miliukov (partido Kadete, dereita burguesa), separaranse”. En outubro, “sobre
as ruínas da Rusia tsarista erixíase un novo estado de nacionalidades ligadas
económica e politicamente, da maneira máis firme, polo Partido Bolxevique”
(Trotski, Historia da Revolución Rusa)
O Partido Bolxevique, fronte ao nacionalismo opresor gran ruso,
proclamou o dereito das nacións oprimidas a desligarse do Imperio dos tsares;
esta definición revolucionaria sobre a cuestión nacional creou entre os pobos
oprimidos unha confianza inquebrantable no Partido, e a través del, en que a
clase obreira sería a que lles garantía os seus dereitos nacionais.
O imperio tsarista, unha
cárcere de pobos
O tsarismo era unha combinación moi especial dun estado ancorado nunha
contradición de ferro que a súa queda en
febreiro do 17 non resolveu. A Rusia tsarista era unha gran superestrutura que
viviu da inercia do pasado feudal, aínda que as súas bases económicas estivesen
minadas. Na década do sesenta do século XIX, fora abolida a servidume; nas
cidades da Rusia europea, como Petrogrado, Moscou e algunhas das nacións
dominadas, como Kiev en Ucraína, Baku en Xeorxia, o sur de Finlandia e Polonia,
o capitalismo era xa a forma dominante nas relacións sociais, cun proletariado
novo altamente concentrado. Esta estrutura capitalista combinábase con pobos
aínda saíndo do neolítico, e outros, os de Asia Central, na fase nómade.
A burguesía rusa, tras a revolución de 1905, o gran “ensaio xeral” de Outubro do 17, vira as orellas ao lobo da revolución obreira, o que lle levou a renunciar pola activa e a pasiva a facer a súa revolución; unha revolución que ao estilo da francesa ou a norteamericana, convertese un imperio feudal nunha nación homoxénea. Desta maneira, esa burguesía buscou por mil vías un acomodo negociado co tsarismo.
O pasado imperial do tsarismo, construído como todos os imperios non
capitalistas, dunha maneira extensiva, ocupando territorios e países, para
saquear as súas riquezas converteuno nun verdadeira cárcere de pobos, de tal
maneira que a revolución burguesa, democrática, en Rusia pasaba polo
recoñecemento explícito do dereito deses pobos á independencia; a constituírse
eles mesmos como nacións homoxéneas.
A burguesía rusa, ao pactar co tsarismo, converteuse en beneficiaria
desta opresión nacional, que lle reportaba o control dun vasto imperio, sen que
para iso tivese que facer o menor esforzo investidor. O réxime encargábase de
manter a orde nesa amálgama de pobos e nacións, a través de multitude de leis que
procedían directamente do imperio feudal; por exemplo, o pobo xudeu estaba
sometido a sistema de guetos e por 650 leis, que os convertían no perfecto
“culpable” de todos os males. Cando en Rusia había un problema, a culpa dos
xudeus, e desatábanse progroms (razzias) brutais nos seus guetos.
Esta interrelación entre a dominación burguesa nas relacións sociais,
baixo o manto imperial tsarista, fixo que cando en febreiro de 1917 cae Nicolas
II, a burguesía gran rusa négase rotundamente a admitir o dereito dos pobos á
súa autodeterminación. Desta maneira, o carácter profundamente reaccionario da
burguesía converte unha reivindicación democrática nunha proposta
revolucionaria.
As nacións oprimidas e a
revolución de Outubro
A medida que avanza 1917, e as tensións sociais entre a burguesía e o
proletariado vanse agudizando cada vez máis, anunciando a insurrección; as
burguesías das nacións oprimidas, sobre todo naquelas que están máis
desenvolvidas, como Polonia, Finlandia ou Ucraína, comezan a levantar a palabra
de orde da autodeterminación. Pero non o fan como parte da revolución obreira,
senón contra ela, á que, como bos burgueses, temían; aínda que
contraditoriamente enfrontásense e debilitasen ao goberno provisional, que
negaba os dereitos nacionais.
A política leninista de defensa intransixente dese dereito, leva a
sectores da esquerda revolucionaria, con Rosa Luxemburgo á cabeza, a criticar a
política bolxevique de favorecer os movementos centrifugas en Rusia. Nada máis
lonxe da realidade, o único que prometía o Partido Bolxevique “era resistir con
firmeza todo tipo de opresión nacional, incluída a retención forzada dunha
nacionalidade en limítelos dun Estado común. Só deste xeito puido o
proletariado ruso conquistar gradualmente a confianza das nacionalidades oprimidas”
(Trotski, Historia da Revolución Rusa); con esta firmeza contra a opresión, en
realidade estaban a reforzar o papel da clase obreira como dirixente dos pobos
oprimidos.
Porque non esquezamos que no grao de desenvolvemento de Rusia, en
moitos dos pobos que a compuñan, a diferenciación de clases estaba nun estado
moi incipiente, con casos nos que, como os xudeus, non tiñan nin territorio
propio, senón que estaban espallados por todo o estado. Por iso, esta firmeza
en combater calquera tipo de opresión é a que fai do partido bolxevique, e a
clase obreira, ese cemento que vai unir á URSS: os pobos oprimidos ollarán para
a clase obreira rusa na única garantía do respecto aos seus dereitos. Serán as
nacións onde a burguesía está máis desenvolvida, e logo de duras loitas
obreiras, a independencia tradúcese na separación e a caída en réximes
ditatoriais burgueses, como Polonia e Finlandia.
Despois de Outubro do 17, produto da desorganización social que toda
revolución provoca en todas as relacións sociais, comezouse unha reorganización
do estado de “abaixo arriba”, como o definise Andreu Nin nos Movementos de
Emancipación Nacional: “ao caos dos primeiros meses sucede o centralismo
voluntario, a unión voluntaria dos soviets en nación”. Este proceso non xurdiu
dun plan previamente establecido, senón que “a necesidade de federar ás nacións
había de xurdir por forza como unha esixencia ditada polos intereses económicos
e a comunidade de obxectivos”.
Tras a fase de “centralización voluntaria”, forzada polas condicións da
guerra civil e a intervención imperialista, o 30 de decembro de 1922
constituíase a Unión de Repúblicas Socialistas Soviéticas, en base aos
principios de asociación voluntaria das nacións e igualdade de dereitos. Será o
retroceso da revolución europea, as condicións de illamento internacional, a
desaparición física da vangarda obreira do 17 o que dará paso ao
desenvolvemento dunha capa burocrática, que virá substituír ao vello
funcionariado tsarista gran ruso; unha burocracia que vive do control do
estado, polo que herdará de bo grado esa ideoloxía centralista. Como anunciaba
Lenin, “só deran un verniz vermello á burocracia gran rusa”.
Ao debilitarse o peso político da clase obreira no aparello do estado,
sometida por esa burocracia, o Partido Bolxevique, que fose a garantía da
unidade dos pobos, coa súa deformación burocrática converteron á URSS outra vez
nunha “cárcere de pobos”. Desta maneira sentaban as bases para que as forzas
centrifugas da Federación agudizásense, a pouco que as forzas prol burguesas e
imperialistas axitasen as bandeiras dos agravios nacionais; a burocracia
stalinista, coa súa brutalidade gran rusa, converteríase no enterrador da URSS.
En Galiza no mes de febreiro de 2017
No hay comentarios:
Publicar un comentario