"MARXISMO OU MARXISTAS", UNHA PALABRA QUE MUDA MOITO

Roberto Laxe.

“Marxismos” sempre existiron, non é o mesmo "marxismo" o de Lenin que o de Plejanov, o de Kautski que o de Berstein, como Rosa Luxemburgo que foi a máis audaz criticando o mesmo Marx e O Capital na teoría da acumulación. Ou Trotski e dentro do trotskismo, cantos "marxismos" ha?

Esta diferencia entre “marxismos” e “marxistas”, colle toda a actualidade tras as criticas á obra de Bernabé o respecto da diversidade. Desde certos sectores do marxismo saltaron como un resorte, defendendo a analise da “diversidade social” dos “marxismos” como unha aportación un gran enriquecemento da teoría marxista, e sentíndose atacados pola obra de Bernabe.

 A defensa da “diversidade” como a gran aportación a realidade actual que se fan desde sectores do marxismo rompe a unidade lóxica, o concepto de totalidade como síntese superior á suma das partes, que as integra, que é básico no marxismo. Ven a dicir que pode haber socialismo (dalgún xeito admiten a URSS, Cuba,... como socialistas), sen que este sexa a superación das opresións; cando o certo é que o socialismo ou senta as bases para a superación e a desaparición das opresións sectoriais, ou non é socialismo.

Do mesmo xeito que no pasado, cando desde o estalinismo falábase de “bloque de clases” ou “frente popular” para enfrentar o fascismo ou a oligarquía, significaba que a clase obreira perdía a sua independencia respecto a outras clases (campesiñado, pequena burguesía, etc.) baixo a loita contra o inimigo “común”; agora esta referencia á “diversidade” tende a disolver a independencia política da clase traballadora nesa “diversidade” de sectores sociais non obreiros (autónomos, intelectualidade pequeno burguesa, etc.), na loita contra o inimigo “común”; os neoliberais e a extrema direita antidiversidade.

Este artigo non é en defensa das tese de Bernabé, senón umha critica aos que pola vía da defensa da “diversidade”, introducen unha discusión escolástica sobre o marxismo. Esta é a lóxica do titulo, “marxismos ou marxistas, umha palabra que muda moito”; porque diso é do que se trata, o debate é  entre “escolas de pensamento” marxiano, a ver quen ten razón intelectual, ou é facer crecer a “ciencia da revolución” que é o marxismo; e se fai entre marxistas e non entre os “marxismoS”.

Umha acotación sobre Gramsci

A Gramsci hai que lelo con todas as alarmas alumadas pola ambigüidade dos seus conceptos; non porque el quixera, senón polas condicións nas que escribiu: a maioría dos seus textos están escritos na prisión fascista, coa censura que iso supuña. Por exemplo, porque non traducimos "filosofía da praxe" por marxismo, porque na prisión fascista el non podía falar de "marxismo" e buscou un eufemismo; cando falaba de "hexemonía" porque non o traducimos por "dirección política" da clase obreira, porque baixo o estado fascista a clase obreira xa non existía oficialmente (o fascismo é a superación da loita de clases); porque cando falamos de "intelectual colectivo" non o traducimos por "partido" (os partidos estaban prohibidos na Italia fascista), e cando vemos o "bloque histórico", xunto coa "hexemonía", non o traducimos por alianza de clases coa dirección política da clase obreira.

Non esquezamos que esta ambigüidade forzada pola censura fascista permitiu a lectura reformista de Gramsci, feita polo seu "albacea" Togliatti, que construíu a política do "compromiso histórico", reaccionario onde os haxa, sobre esa teoría do "bloque histórico" abstracto, onde non se sabe que papel cumpran as clases sociais implicadas nel; política que despois se transformou no "eurocomunismo". No estado español tamén o PCE fixo a súa versión particular destas ambigüidades: o Pacto pola Libertade, a reconciliación nacional do PCE. A Xunta Democrática foi a tradución española do "bloque histórico".

A culpa non foi de Gramsci, senón dos que leron as súas obras ao pé da letra, e creron que a súa ambigüidade era una corrección do marxismo, creando un novo "marxismo". Gramsci foi un grande marxista cuxa maior aportación non foi precisamente o que habitualmente remarcase, iso son ambigüidades; senón a reivindicación da orixe hegeliana e a importancia da dialéctica, a critica á vulgarización de Bujarin do marxismo, e o recoñecemento da importancia dos consellos obreiros (soviets) na loita polo poder.

O drama

O drama do marxismo actual é que a elaboración teórica foi afastada polo stalinismo da construción do partido. O inves dos "clásicos" como o proprio Gramsci (fundador do PCI e membro da III), de Lenin, de Trotski, de Luxemburgo, de Kautski, de Plejanov... e sobre todo, dos propios Marx e Engels, que ademais de teóricos eran dirixentes de partidos, enfrontaban as tarefas prácticas da construción de organizacións; os teóricos marxistas actuais son, na súa meirande parte, profesores universitarios, mais ou menos simpatizantes de diversas correntes políticas, mas sen tarefas diarias de construción dos partidos. E isto notase en como enfrentan os problemas, como se estivesen dando umha clase (deformación profesional) e non como o que debe ser, parte da construción e a intervención política diaria para transformar a sociedade.

Por iso caen na trampa da ambigüidade de Gramsci; porque non deixa de ser umha discusión metafísica entre os "marxismos"; como se fosen escolas dumha corrente filosófica, e os debates son mais académicos; esquecendo o fondo da XI tese sobre Feuerbach: “os filósofos (que non a filosofía) ate o de agora adicaronse á interpretar a realidade, a tarefa é transformala”. Os debates entre os marxistas (que non os “marxismos”) ou teñen ese obxectivo, ou é metafísica adornada con terminoloxía  "marxiana".

Guia para a acción ou ciencia da revolución

O estalinismo reduciu o marxismo a umha “guía para acción”, rexeitando olimpicamente todo desenvolvemento teórico; cristalizou así umha visión relixiosa do “marxismo” segundo o cal, con Lenin morrera toda investigación posterior, e único que podíase facer era o que facían os teólogos da Idade Media, “interpretar” as “sagradas escrituras” de Marx, Engels, Lenin e dese gran teórico que foi Stalin, cuxas aportacións nunca eran súas, salvo Fundamentos de Leninismo que é un “catecismo”; non umha obra teórica.

Mas, a refuxiarse os teóricos do marxismo nas universidades como toda a Escola de Frankfurt (Adorno, Marcuse, etc.), afastados da construción partidaria e rompendo coa visión relixiosa imposta desde a Academia das Ciencias de Moscú (verdadeiro Sanedrín do “marxismo” estalinista), quedaban fora dos problemas diarios. O marxismo voltaba a ser umha maneira de “interpretar” a realidade dun xeito académico, non a ciencia para transformala.

Dicia Marx no Capital, “se a forma de manifestación das cousas e a sua esencia coincidiran inmediatamente, estaría de mais a ciencia”. Isto que é valido para todas as ciencias, tamen o é para as ciencias sociais, e dentro delas para a revolución. Para construir a guia para acción sen un contido relixioso (“interpretación das sagradas escrituras”), senon dun xeito revolucionario, é preciso o marxismo como ciencia da revolución: a guia só pode construirse dun xeito revolucionario cando a ciencia vai da apariencia á esencia das cousas.

Son dous aspectos inesperábeis. Como vimos, o estalinismo, ao separar “guia” de “ciencia”, convirtiuno numha relixión laica, onde as “sagradas escrituras” só eran interpretables. Mas, convertir o marxismo numha ciencia, alonxada da “guía”, fai dela umha mera ferramenta de “interpretación” da realidade onde as diferencias son “teolóxicas”: ha “marxismoS”, agrupados en escolas académicas que debaten ate o infinito... e mais aló.

De novo esquécense dumha das tese sobre Feuerbach,

“[II] O problema de se ao pensamento humano pódeselle atribuír unha verdade obxectiva, non é un problema teórico, senón un problema práctico. É na práctica onde o home ten que demostrar a verdade, é dicir, a realidade e o poderío, a terrenalidade do seu pensamento. O litixio sobre a realidade ou irrealidade dun pensamento que se illa da práctica, é un problema puramente escolástico.”

A concepción de “marxismos” frente a debates “marxistas” inscribese na loxica que Marx critica convertindo os debates en discusións de “escolas”, fomentando o sectarismo; e non de parceiros e parceiras que utilizan o mesmo método para encarar a tarefa central, a “transformación da sociedade”.

En Galiza no mes de outubro de 2018