ENFRONTAR A AMEAZA POS APOCALÍPTICA DOS "XOGOS DA FAME"

Roberto Laxe

Cando o goberno de Sanchez retirou a fragata que estaba "incrustada" na flotilla do imperialismo ianqui, argumentou que foi por "motivos técnicos", pondo sobre a mesa o carácter submiso mas cobarde do imperialismo español ... A realidade é que esa flotilla, cun portaavións á fronte, achegábase perigosamente ás costas iranianas, en paralelo ao anuncio do despregamento de 200 mil soldados estadounidenses na zona. Poucos días antes o goberno Iraniano anunciaba que reactivaba o seu plan nuclear, no aniversario en que Trump rompese a política de Obama e recomenzara coas sancións a Irán. O que saiba sumar, dous e dous son catro; pero non exactamente.

“Ao parecer chegou o momento de frear a Irán. Se non o fan agora, en grupo, tocaralle a Israel o traballo pois, para eles é cuestión de supervivencia.

Soan ventos de guerra!”, segundo David Bittan na CNN en español, o 14 de maio deste ano, e Israel xa está a pór o seu gran, bombardeando brutalmente Gaza.

Esta ofensiva ianqui ten moitas máis arestas; non se reduce ao intento de controlar o petróleo, como queren ver os adaíles da teoría da conspiración, para xustificar o seu apoio total a réximes reaccionarios e anti obreiros que están no punto de mira dos EE UU: o que está en xogo é moito máis que o petroleo, é o control do mercado mundial, modificando desta maneira o eixo do conflito, que non é só antiianqui e os seus golpes de estado (que tamén), senón como construír unha política independente fronte á crise do imperialismo como sistema e as ameazas que xurdan dela.

Este cadro de agravamento dos choques entre a potencia imperialista en decadencia, os EE UU, pero hexemónica polo momento, e Irán prodúcense pouco despois do fracaso/esperpento do golpe de estado en Venezuela; outro dos grandes grans no cu dos ianquis.

Que teñen en común Irán e Venezuela, ademais do petróleo?: son aliados do gran competidor dos EE UU na economía mundial, China e o seu brazo armado, Rusia. Trump volveuse "leninista", se golpea en Irán e Venezuela faio para debilitar nas súas cabezas ao tandem China-Rusia, seguindo á súa maneira o que Lenin dicía no Imperialismo Fase Superior do Capitalismo, “golpea nos aliados para debilitar aos competidores”, facendo demostracións de forza.

Porque este é o miolo da cuestión, como recoñece abertamente medio mundo, menos os que queren xustificar o seu apoio a eses réximes, “a época na que os presidentes americanos actuaban como líderes mundiais de forma instintiva pasou a mellor vida” (Amanda Mars, desde Washington, El País, 23/12/18). Ou o que é o mesmo, a crise económica detonada no 2007 e que tivo o seu pico coa caída de Lehmann Brothers sacudiu todas as forzas que moven a política e as relacións internacionais.

Geopolitica e economía

Dicía un filosofo grego que “a política é a guerra con palabras”, que von Clausewitch completou coa súa coñecida máxima de “a guerra é a política con outros medios”. Até 2007 as cousas na xeopolítica, e polo tanto nas relacións entre as potencias, estaba clara, “os presidentes americanos actuaban como lideres instintivos” do mundo, que hexemonizaban de maneira incontestable.

Agora, a cousa non está tan clara. Os EE UU desde 1945 só gañaron unha guerra, a de Iraq, todas as demais, desde Corea e Vietnam até Afganistán ou Siria, ou ben as perderon, ou se empantanaron e non saben como saír delas, sendo un buraco negro polo que se van recursos financeiros do estado máis endebedado do mundo, e que ten como acredor principal o seu gran competidor, China. Os case 3 billóns de dolares de débeda ianqui que posúe é unha bomba “atómica” financeira; a ameaza do súa cobro suporía a quebra do xigante norteamericano posto que afundiría a confianza no dólar como moeda refuxio; a estampida marcaría toda unha época, que dalgunha maneira e en fascículos, xa estamos a vivir: a caotización das relacións internacionais é unha das súas manifestacións.

Os movementos xeopolíticos, que teñen como sostén o gasto en armamento, non deixan lugar a dúbidas: o mundo é máis inestable que fai dez anos. Só un dato, os EE UU seguen sendo os que teñen o gasto militar máis alto; certo, pero a tendencia é ao aumento en todo o mundo, e á redución respecto dos seus competidores. No 2018 a EE UU gastaron 649 mil millóns de desbastares en armamento; China, o segundo, 250 mil millóns que xunto co seu aliado estratéxico, Rusia, suman 310 mil millóns. Pero a UE non anda á zaga, a “pacifista” Europa gastou 280 mil millóns. Estes son os grandes gastadores en armamento, e son os protagonistas principais das guerras comerciais que nos últimos anos desatáronse entre eles. Trotski xa lembrou que as guerras teñen moitas formas "comerciais, financeiras..." e de últimas, quentes.

A detención da alta directiva de Huawei en Canadá por orde da EE UU, porque queren evitar que China, xunto con Corea do Sur, póñase á cabeza no desenvolvemento da tecnoloxía 5G nas telecomunicacións, é un exemplo de ata que extremo están dispostos a chegar nese choque comercial en espiral, e que está a afundir as bolsas de todo o mundo. A entrada en vigor de novos aranceis de EE UU a China, tivo como resposta unha batería de aranceis en contra dos EE UU. O resultado, Wall Street cae un 2% e arrastra a todas as demais.

Os medios din que “teñen a esperanza” de que esta guerra comercial teña un freo; pero como toda guerra só pode pararse cando un dos dous contendentes acepte a derrota, firme un tratado e entre polo aro das condicións que o outro impón; pero esa esperanza parece máis un desexo que unha realidade, posto que esta guerra comercial é parte “(...), da longa pugna pola substitución na hexemonía global” (Xulio Rios, Director do Observatorio Política China, en Rebelión 16/05/19). E no medio, a clase obreira e os pobos do mundo.

Estamos, aínda, na fase do filosofo grego, “a política como guerra con palabras”; aínda que haxa moitos elementos da máxima de von Clausewitch, como a guerra en Siria, o golpe de estado en Venezuela, o movemento de tropas no Mar de China ou o mencionado achegamento dunha frota ianqui a Irán.

O gasto militar e as forzas destrutivas

Marx definiu o concepto de “forzas destrutivas” en contraposición á de “forzas produtivas” no seguinte sentido; estas últimas son aquelas que aumentan a riqueza social, aínda que baixo o dominio do capital esta acumúlese en poucas mans... Mentres, “as destrutivas” son aquelas capacidades produtivas, que aínda xerando plusvalía na súa produción, o seu valor de uso non achega riqueza á sociedade, senón que a destrúen.

A principal forza destrutiva é o armamento; o aumento do gasto militar por parte de todas as potencias, das grandes como vimos, pero as medianas e as pequenas tamén, fai que a súa realización no mercado e co seu uso efectivo a través da guerra, o mundo póñase ao bordo da catástrofe.

É certo que na actualidade o capitalismo mesmo, o uso que fai do metabolismo que é o traballo humano na súa relación coa natureza, é unha forza destrutiva en se mesma; o cambio climático é a súa principal manifestación; pero é unha forza destrutiva “en diferido”. O uso do armamento é unha forza destrutiva no acto; a destrución que provoca é inmediata e sen volta atrás. E a diferenza da época de Marx que era localizada xeograficamente; hoxe a ameaza é planetaria.

Como todo no capitalismo, o desenvolvemento do gasto militar ten unha lóxica interna que escapa á vontade dos seres humanos, estes só poden decidir o seu uso. A industria militar, como calquera outra industria xera plusvalía que se realiza no mercado, coa venda do produto; de feito o primeiro motivo para que os USA estean preocupados co aumento do gasto militar doutras potencias, é que poden (e de feito, entraron) a competir directamente nel, co “complexo militar industrial” que supón unha parte decisiva do PIB norteamericano. Rusia fixo demostracións en Siria de armamento que lle reportaron pingues beneficios, hai anos cando os arxentinos utilizaron con éxito os mísiles franceses Exocet no campo de batalla (a guerra das Malvinas), estes foron comprados masivamente.

As armas son como calquera mercadoría, e réxense polas mesmas leis do mercado e da acumulación de capital; cunha vantaxe económica en tempos de crises, co seu uso destrúen forzas produtivas, liberando ao capital da presión da tendencia decrecente da taxa de ganancia; tendencia que está no fondo da actual caotización da situación política mundial.

O capital como relación social mundial está nunha encrucillada da que non é capaz de saír, pois non recuperou a taxa de ganancia a períodos pre crises; os crecementos puntuais foron insuficientes para reiniciar un gran proceso de acumulación de capital tras a que todo o mundo recoñece como a maior crise do capitalismo coa do 29. É máis, esta crise, a actual, foi a certificación do fin da expansión do neo liberalismo que comezase nos anos 70 con Reagan e Thatcher.

Pero as armas teñen outro efecto, máis tráxico; a destrución de forzas produtivas é dalgunha maneira un eufemismo de mortos e devastación, que hoxe seria a escala industrial. A utilización das armas nun conflito social ten un uso económico, o que vimos, e unhas consecuencias políticas; son a maneira de determinar quen manda no mundo.

Volvemos aquí á idea de que o que move as guerras comerciais entre China e USA é o control do mercado mundial. Diciamos que aínda estamos na fase do filosofo grego, “a política é a guerra con palabras”; pero, e isto é o grave, é que se ningún dos dous cede, podemos pasar á fase Clausewitz.

O control do mercado mundial supón definir quen ostenta o poder e a hexemonía a nivel mundial; que burguesía nacional leva a parte do león da plusvalía mundial; non esquezamos que o capital é unha relación social intrinsecamente mundial, pero a burguesía como clase propietaria é esencialmente nacional. Desde o fin da I Guerra Mundial, e sobre todo tras a II foron os EE UU; primeiro ao cobrar a débeda que Gran Bretaña e Francia asumira con eles para derrotar a Alemaña, e despois directamente, ao derrotar militarmente aos competidores alemáns e xaponeses, e o “dano colateral” que foi a destrución de Europa.

Poder e violencia nas relacións internacionais

En tempos de crises e, sobre todo, cando pola súa causa trastórnanse todas as relacións sociais de abaixo arriba; desde as máis simples como as condicións de vida da clase traballadora e os pobos, que ven como todas as súas conquistas sociais están a irse polo desaugadoiro, até as contradicións entre as potencias, só a loita polo poder e a violencia que iso leva, pode dar unha saída ao labirinto social no que o capitalismo meteu á sociedade.

Xulio Rios afirma algo que é evidente: os EE UU están á defensiva, dan lapotes nun desesperado intento de manter o que conquistasen nas dúas guerras mundiais, a hexemonía do mercado mundial. Hoxe ninguén dubida que esa hexemonía está cuestionada, primeiro, pola propia decadencia interna ianqui; non vou aburrir con datos, senón que como elemento metodolóxico para analizar a realidade, só citarei a Lenin en como previu a decadencia das potencias hexemónicas do século XIX, Gran Bretaña e Francia.

“Inglaterra e Francia venceron (na I Guerra), pero están empeñados até a camisa con América, a cal decidiu que, por máis vencedores que se consideren os franceses e os ingleses, ela ha de levar a nata e percibir, con fartura, os intereses da súa axuda durante a guerra; e iso debe aseguralo a frota americana, que se está construíndo agora e pola súa forza adianta á inglesa” (Informe no II Congreso de toda Rusia das organizacións comunistas dos pobos de Oriente, 1919).

Hoxe a EE UU poden alardear de todo o que queiran, pero están “empeñados até a camisa” con China, Xapón, etc., que son os que teñen nas súas mans a débeda ianqui. Esta é a realidade, ... O dólar é a moeda dominante porque o capitalismo chinés e xaponés non queren sumir ao mundo no caos. Por iso, Trump grita, xesticula, ameaza, envía marines a todo o mundo; teñen 220 mil soldados no medio mundo, e non son capaces de derrotar á banda de indocumentados dos talibán afgáns.

Que teñen un poder militar incuestionable, sen dúbida; seguen sendo a primeira potencia en case todos os aspectos ... Pero, como dicía Lenin de Gran Bretaña e Francia, “están endebedados até a camisa”, e esa hexemonía é papel mollado sen o diñeiro que está en mans doutros. Isto faios máis perigosos, por manter ese poder poden e están a utilizar a única ferramenta que queda: a supremacía militar.

Só a través da violencia máis extrema poden sosterse como a primeira potencia mundial; chegaron a ela tras unha dobre carnicería -que eles non comezaron, que conste, senón que foi obra dos “pacíficos” europeos, de Gran Bretaña, Francia e Alemaña, principalmente-, e só poderán ser desaloxados pola violencia. Foi Hobbes o que definiu a sociedade capitalista co aforismo, “o home é un lobo para o home”; e como resolven os lobos o dominio do “macho alfa” sobre a manda se non é coa loita. A diferenza é que o lobo non mata ao outro lobo, en canto un dá síntomas de debilidade abandona o campo de batalla. Ao sector do capitalismo triunfante non lle basta cun síntoma de debilidade para entoar vitoria, en ocasións de crise aguda, ten que destruír ao inimigo para que este non volva ter intencións de desafialo.

Se non vexamos como actuaron os “aliados” na II Guerra Mundial. Tras a I Guerra, Alemaña foi derrotada, pero quedou viva; o que lle impuxeron no Tratado de Versalles foi o pago das compensacións de guerra. Pero a súa industria e economía quedaron basicamente intactas...

Como as contradicións interimperialistas eran moi agudas, estaba claro que a I guerra non pechara nada... Todo anunciaba outra guerra, o que se dirimía non era o control dunha parte do mercado, senón a hexemonía mundial posto que a decadencia de Gran Bretaña e Francia eran máis que evidentes, xa que se converteron no que Marx chamou “estados rentistas” que vivían do saqueo dese mercado. E así foi, en 1939 estalaba a II Guerra, onde entraron de cheo dous novos actores na loita, Xapón e os EE UU.

Os “aliados”, especialmente os EE UU sabían que neste caso Alemaña non podía quedar viva; tiñan que “romper a columna vertebral prusiana” en palabras de Churchill; todo o esforzo de guerra foi para destruír Alemaña até as raíces, para que durante décadas non houbese novos desafíos. Respecto de Xapón a actuación foi outra, buscaron a súa derrota militar, pero non a súa destrución, posto que, a diferenza de Alemaña, non supuña unha ameaza global.

Nunca as relacións internacionais baseáronse no acordo, e menos baixo o capitalismo. A loita polo mercado mundial desde o momento en que este apareceu sobre o planeta coa colonización de América, Asia, África e Oceanía polos europeos, foi brutal. A sucesión de guerras e tratados, que sempre comezaron europeos e terminaron dirimíndose no medio mundo, son a forma en que se manifesta a violencia na loita polo poder que determinan esas relacións internacionais.

A actualidade non vai ser moi distinta, ... Só fréaos a tremenda capacidade destrutiva que o capitalismo alcanzou que converten nun verdadeiro pesadelo apocalíptico o que pode suceder. O problema é que o capitalismo é un sistema en modo automático, que empuxa a actuar aos seres humanos á marxe e moitas veces en contra da súa vontade. É un sistema que se basea na violencia para dirimir as contradicións, desde as máis simples como a entrada á forza no mercado de traballo de millóns de seres humanos, até as máis complexas como o fomento dun I+D orientado á fabricación de armamento, porque dá beneficios... importándolles ben pouco que o uso dese armamento supoña a morte e a destrución.

Ningún dos sectores do capital implicados nas guerras comerciais que atravesan o mundo van ser parte da solución, posto que iso suporía que renuncian ao que a lóxica do capital que representan, hexemonizar o mercado mundial que lles permita ser o “macho alfa” da manda, e acumular máis riqueza. E ningún vai renunciar ao uso da forza, da violencia, para imporse sobre o competidor...

Cando?. Iso é o que non se sabe, cando sucederá, pero que as forzas do capitalismo empuxan nese sentido, esta fóra de dúbidas. Os filmes e series de TV postapocalipticas non son máis que a expresión na cultura popular desas tendencias. Está en mans da clase obreira mundial, os pobos oprimidos, e de todos os sometidos polo sistema capitalista evitar os “xogos da fame” aos que nos condena o capitalismo.

Sen recoñecer que esta loita interna no imperialismo capitalista é o que ordena todos os conflitos entre as potencias imperialistas e as semicolonias, a clase obreira non poderá ter unha política independente respecto de calquera delas, se claudicará a unha ou outra cadea imperialista que buscan debilitar ao contrario á maneira “leninista”, golpeando nos seus aliados máis débiles. Hitler non desatou a guerra directamente contra Gran Bretaña e Francia, foi ocupando os Sudetes, Austria, apoiou a Franco, ... Ata que cando entrou en Polonia, británicos e franceses dixeron, até aquí chegamos!.

Se non se entende isto, calquera política que se levante non será realmente independente, como sucede con aqueles sectores que sumidos na teoría da conspiración e na confusión respecto ao tandem Rusia / China, claudican aos réximes como o Sirio, o Venezolano, o cubano ou o nicaraguano, postos no punto de mira da EE UU, non tanto polas súas riquezas, senón para debilitar ás súas potencias aliadas, Rusia e China.

Para avanzar na loita polo socialismo, por unha política de clase independente que enfronte as tendencias apocalípticas das guerras comerciais, hai que enfrontar ambas as cadeas imperialistas desde Xi /Putin, até Trump / UE, e os seus aliados internos: “guerra á guerra” chamáronlle os internacionalistas de Zimmerwald.

Na actualidade enfróntase este camiño cun hándicap tremendo, os medios capitalistas conseguiron que a sociedade sexa capaz de imaxinar un mundo pos apocalíptico, cheo de zombis ou de sociedades destruídas como a de “xogos da fame” ou “diverxente”, como “educación” para a que se aveciña; e que non sexa capaz de imaxinar unha sociedade socialista que acabe definitivamente con eses pesadelos. Reconstruamos esa perspectiva como única saída á barbarie capitalista.

Galiza, no mes de maio de 2019